Archives for June 2016

মিউচুৱেল ফাণ্ড মানে কি :- এতিয়াও বহুতৰে বাবে মিউচুৱেল ফাণ্ড সম্পৰ্কীয় এইটোৱেই হৈছে প্ৰথম প্ৰশ্ন। যদিও আমাৰ দেশত এই বিনিয়োগ ব্যৱস্থা আৰম্ভ হোৱা ৫০ বছৰতকৈ বেছি হ’ল, এতিয়াও কিন্তু ব্যৱস্থাটোৱে অতি কমসংখ্যক মানুহকহে চুবগৈ পাৰিছে।আজিৰ এই লেখাটোত মই সেইসকল ব্যক্তিক উদ্দেশ্যি লিখিব খুজিছোঁ, যিসকলে এতিয়াও মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ নাম শুনাই নাই বা শুনিছে যদিও সেই বিষয়ে এতিয়াও তেওঁলোকৰ ধাৰণা স্পষ্ট নহয়।

ধৰক, আমি এশজন মানুহে গাইপতি এহেজাৰ টকাকৈ উঠাই পুঁজি এটা গঢ়িলো।মুঠ টকা উঠিল এক লাখ।এতিয়া এই এক লাখ টকা দহজন ব্যক্তিক দহ হেজাৰকৈ ধাৰলৈ দিলোঁ বাৰ্ষিক ১০ শতাংশ সুতত।এবছৰৰ পাচত আমাৰ এক লাখটকীয়া পুঁজিটোৰ পৰা ঋণ লোৱা প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে এহেজাৰ টকা সুতসহ দহ হেজাৰ টকীয়া ঋণটো ঘূৰাই দিলে।অৰ্থাৎ আমি পালো দহজনৰ পৰা ১১ হাজাৰ টকাকৈ মুঠ এক লাখ দহ হাজাৰ টকা।এই টকাখিনি আমাৰ মাজত সমবিতৰণ কৰাত সকলোৱে পালো ১১০০ টকাকৈ।ব্যৱস্থাটো বাৰু অলপ চিনাকি যেন লাগিছে নেকি? হয়, আপোনাৰ চুবুৰিত বা ব্যৱসায়িক স্থানত বা অফিচত এনেদৰে সহমত পোষণ কৰা ব্যক্তিসকলে মিলি একোটা গোট খুলি টকা জমা কৰা ব্যৱস্থাটোৰ সম্বন্ধে নিশ্চয় আপুনি অৱগত। হয়তো আপুনি নিজেও জড়িত।এই গোটত সদস্যসকলে আগবঢ়োৱা বৰঙণিৰ টকা তেওঁলোকে নিজেও সুতৰ বিনিময়ত ধাৰলৈ লয় আৰু অতিৰিক্ত টকাখিনি অধিক সুতত গোটটোৰ বাহিৰৰ মানুহকো ধাৰলৈ দিয়ে।মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ধাৰণাটোও ইয়াৰ লগত খুব মিলে। মাত্ৰ মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বিনিয়োগকাৰীসকলে ঋণ নাপায়, বিনিয়োগহে কৰিব পাৰে।পৃথিৱীৰ দেশে দেশে কোটি কোটি মানুহ বিনিয়োগকাৰী হিচাপে জড়িত হৈ এই ব্যৱস্থাটোক বৰ্তমান সময়ৰ এটা অন্যতম জনপ্ৰিয় বিনিয়োগ ধাৰণালৈ ৰূপান্তৰ ঘটাইছে।

আমি কেনেকুৱাধৰণৰ সম্পদ শ্ৰেণীত বিনিয়োগ কৰিব খোজো তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ আঁচনি নিৰ্বাচন কৰাৰ প্ৰয়োজন।আমি যদি কোম্পানীৰ অংশীদাৰ হৈ বিনিয়োগ কৰিব খোজো তেনেহ’লে ইকুইটি মিউচুৱেল ফাণ্ডত বিনিয়োগ কৰিব লাগিব।কোনো কোম্পানী, বেংক অথবা ভাৰত চৰকাৰক টকা ধাৰলৈ দি সুতৰ ধন পাব বিচাৰো তেন্তে ডেট ফাণ্ড বা ঋণ ফাণ্ডত বিনিয়োগ কৰিব লাগিব।ইফালে বেংক ছেভিংছ একাউণ্টৰ নিচিনা দ্ৰব্যত যদি বিনিয়োগ কৰিব খোজো তেন্তে আমি নিৰ্বাচন কৰিব লগিব মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ লিকুইড বা তৰল ফাণ্ড।যিসকল দক্ষ মানুহে মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ আঁচনি একোখন পৰিচালনা কৰে তেওঁলোকক ফাণ্ড মেনেজাৰ বোলা হয়।তেওঁলোক এই টকা বিনিয়োগ কৰা কামটোৰ বাবে বিশেষভাৱে যোগ্য। এই দক্ষ ব্যক্তিসকল কিন্তু সম্পূৰ্ণ পেছাদাৰী।সেয়ে ফাণ্ড এটা চলোৱাৰো খৰচ আছে। মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ আঁচনি একোখন চলোৱাৰ বাবদ বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানটোৱে ব্যৱস্থাপনা কৰা টকাখিনিৰ পৰা এটা নিচেই সৰু অংশ মাচুল হিচাপে লয়।ইয়াৰ পৰাই ফাণ্ড মেনেজাৰক দৰমহা দিয়াৰ লগতে ফাণ্ড বা আঁচনি একোখন চলোৱাৰ বাবদ প্ৰয়োজনীয় খৰচ কৰা হয়। ৰৈ যোৱাখিনি প্ৰতিষ্ঠানটোৰ লাভ।

বিনিয়োগকাৰী সকলে বুজিব লগা প্ৰথম অংকটো :- টকা-পইচাৰ ক্ষেত্ৰত অংকৰ কথা এৰাই চলিব নোৱাৰোঁ।মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ক্ষেত্ৰতো একেই কথা।আপোনাৰ জমা ধন শ্ৰীবৃদ্ধি কিদৰে ঠাৱৰ কৰা হয় সেই বিষয়ে নাজানিলে ব্যৱস্থাটো যিমানেই ভাল নহওক কিয় আস্থাত লোৱাটো কঠিন হৈ পৰে।সেই কাৰণে এটা নিচেই সহজ অংকলৈ মন কৰক।ওপৰৰ উদাহৰণটোকে আকৌ এবাৰ লৈছোঁ। প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে এহেজাৰ টকাকৈ দিছিল। এই টকাক দুটা ভাগত ভগোৱা হয়।ইউনিট বা গোট আৰু নেভ (NAV)।এই ইউনিট আৰু নেভৰ পূৰণফলেই হৈছে আপোনাৰ বিনিয়োগ।এক মুহূৰ্ত্তৰ বাবে ধৰক উদাহৰণ হিচাপে কোৱা মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনিখনৰ নেভ ১০।সেইবাবে আপুণি আঁচনিখনৰ ১০০ টা ইউনিট কিনিব পাৰিব। অৰ্থাৎ ১০(নেভ) X ১০০(ইউনিট)=১০০০(আপোনাৰ জমা টকা)।বা কথাখিনি এনেকৈও ক’ব পাৰি যে আপোনাৰ বিনিয়োগক ফাণ্ডটোৰ সেই দিনটোৰ নেভেৰে হৰণ কৰিলে আপুনি কিমান ইউনিট পাব তাক গণনা কৰিব পাৰি।

এতিয়া এটা নতুন প্ৰশ্ন আহিব। নেভ(NAV) মানেনো কি? নেট এছেট ভেল্যুক চমুকৈ নেভ বুলি মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ কথা-বতৰাত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।শুনি অখজা লাগিব পাৰে, কিন্তু অসমীয়াত আমি ইয়াক ক’ব পাৰো ‘প্ৰকৃত সম্পদ মূল্য’।প্ৰচলিত ব্যৱস্থাত আমাৰ ভাৰতত সাধাৰণতে যিকোনো মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ নেভৰ আৰম্ভণি ১০ ৰে কৰা হয়।এই নেভৰ জৰিয়তে আমি লক্ষ্য কৰিব পাৰো ফাণ্ডটোৰ বিনিয়োগ যাত্ৰাৰ গতিবিধি।লেখাটোৰ আৰম্ভণিত উল্লেখ কৰা উদাহৰণটোলৈ আকৌ এবাৰ ঘূৰি যাওঁ আহক। প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে ১০০০ টকা বিনিয়োগ কৰি এবছৰৰ পিচত ১১০০ টকা পাইছিল।আৰম্ভণিত সেই ফাণ্ডটোৰ নেভ ১০ বুলি ধৰিলে এবছৰৰ পাচত নেভ হ’লগৈহেঁতেন ১১।এই ১১ সংখ্যাটো পুঁজিটোৰ সমস্ত সম্পদক সমগ্ৰ ইউনিটেৰে হৰণ কৰিলে পোৱা ফল।এবছৰীয়া বিনিয়োগৰ শেষত পুঁজি হৈছিলগৈ ১,১০,০০০ টকা আৰু  সৰ্বমুঠ ইউনিট আছিল ১০,০০০ টা ( ১০০জন মানুহ X ১০০ ইউনিট )।ইকুইটি মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ক্ষেত্ৰত শ্বেয়াৰ বজাৰ খোলা থকা প্ৰত্যেক দিনাই নেভ ঘোষণা কৰা হয়।ফাণ্ডটোত থকা সমস্ত সম্পদৰ সেই দিনটোৰ বজাৰ মূল্যক ফাণ্ডটোত থকা সমগ্ৰ ইউনিটেৰে ওপৰৰ উদাহৰণত দেখুওৱাৰ দৰে হৰণ কৰা হয়।ফলত নেভৰ উত্থান-পতনলৈ লক্ষ্য কৰি আমি ফাণ্ডটোত কৰা আমাৰ নিজা বিনিয়োগৰ সেই দিনটোত মূল্য কি তাক নিৰ্ধাৰণ কৰিব পাৰো। মন কৰিব, মিউচুৱেল ফাণ্ডত এবাৰ ক্ৰয় কৰা ইউনিট সদায় একে থাকে, মাত্ৰ নেভৰহে উত্থান-পতন জৰিয়তে সলনি হয়।

*****

আকাশৰ ৰং কি?

১+১= ?

প্ৰশ্ন দুটাৰ উত্তৰ দিবলৈ আপোনাক এক মুহূৰ্তৰো  আৱশ্যক নাই৷ কাৰণ মূৰ তুলি চাব জনা হোৱাৰে পৰা আপুনি আকাশৰ নীলা ৰঙৰ সৈতে সুপৰিচিত আৰু স্কুল যোৱাৰ আগতেই হয়তো আপোনাৰ মনত ৰৈ গৈছিল একে একে দুই৷ নহয় জানো? এইবাৰ তেনে’হলে কওকচোন –

৩৭ x ৮৫ = ?

আপুনি নিশ্চয় ভাবিছে এনে পূৰণ অংক মুখতে কৰা নাযায়৷ হয়তো যথানিয়মত পূৰণ কৰিবলৈ ইতিমধ্যে আাৰম্ভ কৰি দিছে – পাঁচ সাত গুণ পঁইত্ৰিশ৷ বহিল পাঁচ, ওকলিল তিনি – – – –  – – -৷ লক্ষ্য কৰক, প্ৰথম দুটা প্ৰশ্নৰ উত্তৰ স্বতঃস্ফূৰ্ত৷ কিন্তু শেষৰটোৰ উত্তৰ সন্ধান এটা প্ৰক্রিয়া৷ স্বতঃস্ফূৰ্তভাৱে যেতিয়া পূৰণফলটো মুখতে নোলাল, চিন্তাৰ প্ৰক্রিয়া তেতিয়া লাহে লাহে আৰম্ভ হ’বলৈ ধৰিলে৷

মনোবিজ্ঞানীসকল বহু আগৰে পৰা আকৰ্ষিত হৈ আহিছে মনৰ এই খৰ আৰু ধীৰ ভাগ দুটাৰ বিষয়ে জানিবলৈ৷ ভিন্ন মনোবিজ্ঞানীয়ে ভিন্নধৰণে নামকৰণ কৰিছে মনৰ এই ভাগ দুটাক৷ ডেনিয়েল কাহ্‌নেমেনে গ্ৰহণ কৰা নাম দুটা হৈছে – তন্ত্ৰ – ১ (System-1) আৰু তন্ত্ৰ – ২ (System-2)৷ তন্ত্ৰ – ১ স্বয়ংক্রিয়, ক্ষিপ্ৰ আৰু প্ৰায় নিয়ন্ত্ৰণহীন৷ চিনাকি ভাষাৰ কোনো ছাইনব’ৰ্ডত চকু পৰিলে আখৰবোৰ পঢ়িবলৈ আমি সচেতনভাৱে চেষ্টা কৰিব নালাগে বা চিনাকি অভিনেত্ৰী এগৰাকীৰ ছবি এখন দেখিলে তেওঁৰ নামটো মনত পেলাবলৈ মগজুক বেলেগ নিৰ্দেশ দিয়াৰো প্ৰয়োজন নাই৷ সকলো বাধাহীনভাৱে চকুৰ পলকতে সম্পন্ন হয়৷ কিন্তু বহু সময়ত এই তাৎক্ষণিক উপলব্ধি স্ব-প্ৰতাৰণামূলক হ’ব পাৰে৷ ধৰক আপুনি দেখিছে দূৰৈত দুজন মানুহে হাত জোকাৰি চিঞৰি ইজনে সিজনক কিবা কৈ আছে৷ আপোনাৰ প্ৰাথমিক অনুভৱ তেওঁলোকে কাজিয়া কৰিছে৷ ভালদৰে মন দিওঁতেহে আপুনি বুজিলে যে তেওঁলোকে প্ৰকৃততে ধেমালিহে কৰিছে৷ লক্ষ্য কৰক – তন্ত্ৰ -১-এ বাট এৰি নিদিয়ালৈকে তন্ত্ৰ -২ কিন্তু সম্পূৰ্ণৰূপে জাগ্ৰত নহয়৷ মনৰ এই অংশৰ কাম-কাজ লেহেমীয়া আৰু বিশেষ কামটো সম্পন্ন কৰাৰ বাবে মনোযোগ দিয়াৰ প্ৰয়োজন হয়৷ তন্ত্ৰ -২ চিন্তাশীল, যুক্তিবাদী, বিশ্লেষণাত্মক৷ ৩৭ x ৮৫=৩,১৪৫ উলিয়াবলৈ যাওঁতে আপুনি মুখতে এবাৰ চেষ্টা কৰিব৷ যদি সফল নহয, তেন্তে নিশ্চয় কাগজ-কলম আঁজুৰিবগৈ আৰু পৰ্যায়ক্রমে আগবাঢ়িব যিধৰণেৰে এটা পূৰণ অংক কৰা উচিত৷ এইখিনিতে এটা কথা উল্লেখ কৰাটো নিশ্চয় অপ্ৰাসংগিক নহ’ব যে শেহতীয়াভাৱে স্নায়ু বিজ্ঞানেও এই অৰ্থনীতি আৰু মনোবিজ্ঞানৰ লগত লগ লাগি এটা বৰ্ণসংকৰ নতুন শাখাৰ জন্ম দিছে৷ যাক কোৱা হয় নিউৰ’ইক’নমিক্‌ছ (Neoroeconomics)৷ স্নায়ু বিজ্ঞানীয়ে মগজুৰ বিভিন্ন অংশৰ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰি আগবঢ়োৱা ব্যাখ্যা মনোবিজ্ঞানীসকলে গ্ৰহণ কৰা  তন্ত্ৰ -১ আৰু তন্ত্ৰ -২ ৰ ধাৰণাৰ লগত মিলে৷ স্নায়ু বিজ্ঞানৰ গাত ভেজা লৈ এইটো কোৱা ভুল নহ’ব যে বিনিয়োগৰ সিদ্ধান্তসমূহ ল’বলৈ যাওঁতে কৰা আচৰণবোৰ আমাৰ মগজুৰ ভিতৰত ঘটা জৈৱিক কাৰ্যকলাপৰে ফল৷

তন্ত্ৰ -১ আৰু তন্ত্ৰ -২ ৰ স্বভাৱ-চৰিত্ৰৰ বিষয়ে জনাৰ পাচত আপোনাৰ এনে লাগিছে নেকি যে তন্ত্ৰ -১ হঠকাৰী আৰু আমাৰ সকলো অনৰ্থৰ মূল৷ তন্ত্ৰ -২হে প্ৰকৃত জ্ঞানী আৰু আমাৰ পৰম বন্ধু৷ মনৰ এই ভাগ দুটাক তেনেকৈ চোৱাটো উচিত নহয়৷ দুয়োটা ভাগৰে যিদৰে ধনাত্মক দিশ আছে, তেনেকৈ আছে কিছু ঋণাত্মক দিশো৷ এইটো সঁচা যে তন্ত্ৰ -১ ক্ষিপ্ৰ আৰু বহু পৰিমাণে নিয়ন্ত্ৰণহীন৷ কিন্তু বিপদৰ গোন্ধ পালে আমাৰ তাৎক্ষণিক প্ৰতিক্রিয়া তন্ত্ৰ -১ ৰ বাবেহে সম্ভৱ৷ ধৰক, হাবিত আপুনি খোজকাঢ়ি গৈ থাকোতে হঠাতে ওচৰত হাতীৰ মাত শুনিলে তৎক্ষণাৎ আপোনাৰ ভৰিৰ খোজ ৰৈ যোৱাটো উচিত নহয় জানো? সন্মুখৰ জোপোহা এটাত যদি বাঘৰ নিচিনা কিবা এটা চকামকাকৈ দেখে ভিৰাই লৰ মৰাৰ প্ৰয়োজন আছে নে নাই ? এনেকুৱা সময়তো যদি আমি তন্ত্ৰ -২ ৰ বিশ্লেষণাত্মক পৰ্যবেক্ষণলৈ অপেক্ষা কৰো বাচি অহাই টান হ’ব কিজানি৷ কোৱা বাহুল্য যে আমাৰ অৰণ্যবাসী পূৰ্বজসকল বাচি থকাত তন্ত্ৰ -১ ৰ অশেষ বৰঙণি আছিল৷ কিন্তু আধুনিক জীৱনত যেতিয়া প্ৰসংগ আহে বিনিয়োগ সম্বন্ধীয় সিদ্ধান্ত লোৱাৰ, তেতিয়া কিন্তু তন্ত্ৰ -২ ৰ ভূমিকা  অপৰিহাৰ্য হৈ উঠে৷ তন্ত্ৰ -১-এ বিভিন্ন পৰিবেশত বিনিয়োগ সম্পৰ্কীয় কাম-কাজত তাৰ স্বভাৱজাত শৈলীৰে ভূমিকা পালন কৰিবলৈ উদগ্ৰীৱ হৈ পৰিলেও এইটো আমাৰ দায়িত্ব যে বিভিন্ন কৌশলেৰে আমি সিদ্ধান্তৰ বাঘজৰীডাল তন্ত্ৰ -২ ৰ হাতত দিওঁ বা তন্ত্ৰ -১ ক এনেকুৱা নিৰ্দেশনা কিছুমান পূৰ্বতে দি থওঁ যাতে নিৰ্দিষ্ট পৰিবেশত কাম কৰিবলৈ সি বাট এৰি দিয়ে তন্ত্ৰ -২ ৰ বাবে৷ কাৰণ বিনিয়োগত হঠকাৰিতাই আমাক প্ৰায় বিপথে পৰিচালিত কৰে৷ সঠিক চিন্তা-চৰ্চাৰ বাবে আমি নিজকে যথোপযুক্ত সময় দিয়াৰ প্ৰয়োজন৷

বেছিভাগ বিত্তীয় সিদ্ধান্তই তন্ত্ৰ -১ আৰু তন্ত্ৰ -২ ৰ মাজত সৃষ্টি হোৱা বাদানুবাদ অতিক্রম কৰিবলগা হয়৷ কিমান কঠিন এই প্ৰক্রিয়া তাক বুজিবলৈ বিখ্যাত ‘মূলাৰ – লায়াৰ ভ্ৰম’(Muller – Lyer Illusion) টোক শেষত আপোনালোকলৈ আগবঢ়ালো৷ চিত্ৰত দেখুওৱা A আৰু B সমান্তৰাল ৰেখা দুডাললৈ মন কৰক৷ দুয়োডাল ৰেখাৰ পাৰ্থক্য হ’ল ৰেখা দুডালৰ দুয়োমূৰে থকা কাঁড় চিহ্ন৷ আপাতদৃষ্টিত তলৰ B ৰেখাডাল Aতকৈ দীঘল যেন লগা নাইনে? কিন্তু স্কেল আনি আপুনি যদি জুখি চায় তেন্তে দেখিব যে A আৰু B দুয়োডাল ৰেখাই জোখত প্ৰকৃততে সমান৷ অৰ্থাৎ আপুনি তন্ত্ৰ -২ ক  প্ৰয়োগ কৰি প্ৰকৃত সত্য উদ্‌ঘাটন কৰিলে৷ আকৌ এবাৰ ছবিখন চাওক৷ এইবাৰ সকলো তথ্য জনাৰ পাচতো তলৰ B ৰেখাডাল Aতকৈ দীঘল যেন লগা নাইনে? কিয় এনে হয়? কিয় বাৰে বাৰে তন্ত্ৰ -১-এ প্ৰাধান্য বিস্তাৰ কৰিব বিচাৰে? ডেনিয়েল কাহ্‌নেমেনে কয়  ‘তুমি মনত পেলাবলৈ শিকিবই লাগিব যে তোমাৰ স্কেল ব্যৱহাৰৰ প্ৰয়োজন আছে৷’

*****

(লেখাটো পূৰ্বে অসমীয়া প্ৰতিদিন কাকতত ৫ জুন, ২০১৪ত প্ৰকাশ পাইছিল)

দৈনিক বজাৰত শিকাৰু ক্রেতা হিচাপে প্ৰৱেশ কৰা দিনতে দেউতাৰ পৰা পোৱা উপদেশ  ‘প্ৰয়োজনীয়তালৈ লক্ষ্য ৰাখি বজাৰ কৰিবি৷ কিনাৰ আগতে এপাক বজাৰখন ঘূৰি চাই ল’বি৷ বস্তু ভাল-বেয়া চোৱাৰ লগতে দামৰো তুলনা কৰিবি৷’ অথচ আজিও মাজে মাজে এই নীতি পাহৰি পস্তাই থাকো৷ এই ধৰক, মাছৰ বজাৰত সোমায়ে ভাল দেখি ঘপহকৈ কিনি পেলালো মাছখিনি৷ দাম বাৰু অলপ কমালো, কিন্তু কিনাৰ শেষত আগবাঢ়ি যাওঁতেহে দেখিলো যে দুখোজ আঁতৰত মই লোৱাতকৈ সতেজ মাছ তুলনামূলকভাৱে কম দামতে বেচি আছে অন্য এজন বেপাৰীয়ে৷ আন কেতিয়াবা আকৌ এসাঁজৰ জোখাৰে কটা মাছ অলপ ল’ম বুলি বজাৰত সোমাওঁ৷ দৰ-দামৰ সময়ত বেপাৰীৰ অংকত পতিয়ন যাওঁ যে মাছ গোটাকৈ কিনিলে কিমান লাভ৷ এসাজঁৰ জোখাৰে কিনিবলৈ গৈ চাৰি সাজঁতো শেষ নোহোৱা মাছ কিনি ঘৰলৈ আহি থাকোতেহে মনত পৰে  অহ! কাইলৈ দেখোন শনিবাৰ৷ শনিবাৰে ঘৰত নিৰামিষহে চলে৷ ছেঃ, কেনেকৈ যে বাৰটোৰ কথা পাহৰি গ’লো৷

বেলেগ দ্ৰব্যৰ ক্ষেত্ৰত হ’লেও ওপৰৰ কথাখিনিৰ লগত যদি আপুনি একাত্মবোধ কৰিছে, তেন্তে আমি ক’ব পাৰো যে সকলো সময়তে আমাৰ সিদ্ধান্তবোৰ সম্পূৰ্ণ বিচাৰ-বিবেচনাৰে গ্ৰহণ কৰা নহয়৷ কেতিয়াবা যদি হঠকাৰিতা, আন কেতিয়াবা আকৌ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ তথ্যক অগ্ৰাহ্য কৰি আমি একো একোটা সিদ্ধান্ত লৈ পেলাওঁ৷ বিনিয়োগৰ ক্ষেত্ৰখনো এনে বিসংগতিপূৰ্ণ কৰ্মকাণ্ডৰ পৰা মুক্ত নহয়৷ সাধাৰণ অৰ্থনীতি বা বিত্তীয় তত্ত্বত এইটো ধৰি লোৱা হয় যে মানুহ যুক্তিনিৰ্ভৰ৷ মানুহে বিত্তীয় বা অৰ্থনৈতিক সিদ্ধান্ত লোৱাৰ আগতে সকলো তথ্য মনত ৰাখি বিচাৰ-বিবেচনা কৰিবলৈ সমৰ্থ৷ কিন্তু দেখা যায় কাৰ্যক্ষেত্ৰত বহু সময়ত সেইটো হৈ নুঠে৷ উদাহৰণস্বৰূপে সকলোৱে জানে লাভ হ’বলৈ হ’লে যিকোনো সামগ্ৰী কম দামত কিনি বেছি দামত বিক্রী কৰিব লাগিব৷ কিন্তু সৰ্বসাধাৰণ বিনিয়োগকাৰী শ্বেয়াৰ বজাৰলৈ আকৰ্ষিত হয় যেতিয়া বজাৰ তুংগত থাকে৷ বজাৰ পৰিলে তেওঁলোকে লোকচানতে শ্বেয়াৰ বেচি পলাই ফাট মাৰে৷ অৰ্থাৎ দামত কিনে আৰু সস্তাত বেচে৷ অকল যে সাধাৰণ বিনিয়োগকাৰীৰ ক্ষেত্ৰতহে এনে হয, তেনে নহয়, বহু সময়ত অভিজ্ঞ পেছাদাৰী বিনিয়োগকাৰীয়েও ভিন্ন পৰিবেশত ভিন্ন কাৰকৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱান্বিত হৈ এনে কিছুমান ভুল সিদ্ধান্ত লয, যিবোৰ সাধাৰণতে তেওঁলোকৰ পৰ্যায়ত আশা কৰা নাযায়৷ বিচাৰ-বিবেচনাৰ ক্ষেত্ৰত এই দৈন্য কিয়?

ডেনিয়েল কাহ্‌নেমেন (Daniel Kahneman), এম’ছ টিভার্স্কি (Amos Tversky)হঁতৰ লেখিয়া এদল মনোবিজ্ঞানীয়ে বিভিন্ন গৱেষণাৰ জৰিয়তে ব্যাখ্যা আগবঢ়ালে কেনেকৈ মানুহ প্ৰৰোচিত হয় অৰ্থ সম্বন্ধীয় একো একোটা অযুক্তিকৰ সিদ্ধান্ত ল’বলৈ৷ এনেদৰেই বিত্তীয় বা অৰ্থনৈতিক বিষয়ক এটা নতুন শাখাই শক্তিশালীভাৱে আত্মপ্ৰকাশ কৰে আৰু জনপ্ৰিয় হ’বলৈ ধৰে৷ যাক নামকৰণ কৰা হ’ল আচৰণ সম্বন্ধীয় বিত্ত (Behavioural Finance) বা আচৰণ সম্বন্ধীয় অৰ্থনীতি (Behavioural Economics) হিচাপে৷ এক কথাত আচৰণ সম্বন্ধীয় বিত্ত হ’ল বিত্ত আৰু মনোবিজ্ঞানৰ এক সংমিশ্ৰণ৷ উল্লেখযোগ্য যে ডেনিয়েল কাহ্‌নেমেন প্ৰথমজন মনোবিজ্ঞানী যাক অৰ্থনীতিৰ এই নতুন শাখাটোৰ প্ৰতি আগবঢ়োৱা অনবদ্য অৱদানৰ বাবে ২০০২ চনৰ অৰ্থনীতিৰ ন’বেল স্মাৰক বঁটা আগবঢ়োৱা হয়৷ মন কৰক  অৰ্থনীতিৰ বঁটা এজন মনোবিজ্ঞানীলৈ৷ এইখিনিতে কৈ থওঁযে বিনিয়োগকাৰীৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা মনোবিজ্ঞানৰ চৰ্চাহে নতুন বিষয়, বিক্রীৰ বাবে কোম্পানীবোৰে কৰা গ্ৰাহকৰ মনঃস্তাত্ত্বিক অধ্যয়নৰ ইতিহাস কিন্তু বহু পুৰণি৷

(১) শ্বেয়াৰ বজাৰৰ বিগত ভাল দিনৰ সময়ত দুটামান সৰু-সুৰা প্ৰাৰম্ভিক সফলতাই আপোনাক অত্যুৎসাহী কৰি তুলিছিল নেকি অত্যধিক শ্বেয়াৰ ট্ৰেডিঙত লিপ্ত হ’বলৈ?

(২)  আশা নকৰাকৈ হঠাতে হাতলৈ অহা ধনে আপোনাক অত্যধিক খৰচী কৰি তোলে নেকি?

(৩) ২০০৭ চনত ইকুইটি বজাৰ তুংগত থকা অৱস্থাত পৰিকাঠামো খণ্ডৰ যিকেইটা কোম্পানীত আপুনি বিনিয়োগ কৰিছিল, আজি সিহঁতৰ বজাৰ মূল্য কিনা দামৰ আধাতকৈ কম৷ অথচ কোম্পানীকেইটাৰ বুনিয়াদী কথালৈ লক্ষ্য নকৰাকৈ আপুনি মাথোঁ অপেক্ষা কৰি আছে নেকি অন্ততঃ কিনা দামটো ঘূৰি আহিলে বেচি দিম বুলি?

(৪) অতি শেহতীয়া বজাৰৰ অৱস্থাই আপোনাৰ বিনিয়োগক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে নেকি?

(৫) আপোনাৰ বন্ধুসকলে কৰা বিনিয়োগতকৈ আপোনাৰ বিনিয়োগ বেলেগ হোৱাটো আপুনি নিবিচাৰে৷ কাৰণ বন্ধুসকলে লাভ অৰ্জন কৰা সময়ত আপোনাৰ বিনিয়োগে লোকচানৰ মুখ দেখাটো আপোনাৰ সহ্য নহয়৷ লাগিলে বন্ধুৰ লগত একেলগে লোকচানেই হওক৷

(৬) লোকচানৰ আশংকা থাকিব পাৰে বুলি জানিলে আপুনি তেনে বিনিয়োগৰ লগত কেতিয়াও জড়িত নহয়৷ কিন্তু এবাৰ কেনেবাকৈ জড়িত হৈ লোকচানৰ মুখ দেখিলে পূৰ্বৰ লোকচানৰ ক্ষতিপূৰণ কৰিবলৈ অত্যধিক ক্ষতিভয় গ্ৰহণ কৰিবলৈ উদ্বাউল হৈ উঠে নেকি?

যদি ওপৰৰ প্ৰশ্নবোৰৰ এটাৰো উত্তৰ ধনাত্মক, তেন্তে আপুনিও আচৰণ সম্বন্ধীয় পক্ষপাতিতা (Behavioural Biasness) ৰ পৰা মুক্ত নহয়৷ আচৰণ সম্বন্ধীয় বিত্তৰ চৰ্চা আপোনাৰ বাবে এটা হেঁচুকনি হ’ব পাৰে আপুনি কঢ়িয়াই লৈ ফুৰা অযুক্তিকৰ ধাৰণাবোৰ বুজি পোৱাত৷ অনাগত দিনবোৰত এই বিষয়ে আমি আলোচনা কৰিম৷  তাৰ অংশ হিচাপে অহাবাৰ আমি চাবলৈ যত্ন কৰিম আমাৰ মনটোৱে কেনেদৰে চিন্তা কৰে৷

**********

( লেখাটো অসমীয়া প্ৰতিদিনত ২২ মে, ২০১৪ত প্ৰকাশ পাইছিল)

এমাহৰ আগতে প্ৰকাশ হোৱা ‘৭২ ৰ নিয়ম আপুনি জানেনে?’ শীৰ্ষক লেখাটোৰ বাবে যথেষ্টসংখ্যক ব্যক্তিৰ পৰা ফোন পাইছো৷ বহুতে কৈছে এই সহজ নিয়মটোৰ বিষয়ে তেওঁলোক পূৰ্বতে অৱগত নাছিল৷ আজি সেই ৭২ ৰ নিয়মৰ জৰিয়তে আন কিছুমান দৰকাৰী কথা পৰ্যালোচনা কৰিব খুজিছো৷ যিসকলে পূৰ্বৰ লেখাটো পঢ়া নাছিল, তেওঁলোকৰ বাবে প্ৰথমে ৭২ৰ নিয়মটোক সংক্ষেপে পুনৰ ক’ব খুজিছো৷ কোনো বিনিয়োগ কেই বছৰত দুগুণ হ’ব তাক জানিবলৈ ৭২ ক সেই বিত্তীয় দ্ৰব্যবিধৰ ফলৰ হাৰেৰে হৰণ কৰক৷ ধৰক আপুনি যিটো দ্ৰব্যত বিনিয়োগ কৰিছে, তাৰ ফল বছৰি চক্রবৃদ্ধি হাৰত ৮ শতাংশ৷ এতিয়া৭২ ক ৮ ৰে হৰণ কৰক৷ উত্তৰ ওলাল ৯ অৰ্থাৎ ৯ বছৰত আপোনাৰ এই বিনিয়োগ দুগুণ হ’ব৷ আনহাতে ৭২ ক দুগুণ হ’বলগা বছৰৰ সংখ্যাৰে হৰণ কৰিলেও আমি পাম বাৰ্ষিক চক্রবৃদ্ধি ফলৰ হাৰ ৷ অৰ্থাৎ কোনো বিনিয়োগ যদি ৬ বছৰত দুগুণ হয়, তেন্তে বাৰ্ষিক চক্রবৃদ্ধি হাৰ পাবলৈ ৭২ ক ৬ ৰে হৰণ কৰিলেই হ’ল৷ উত্তৰ ওলাব ১২৷ ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল কোনো বিনিয়োগ ৬ বছৰত দুগুণ হ’বলৈ হ’লে ১২ শতাংশ বাৰ্ষিক চক্রবৃদ্ধি হাৰত ফল পাব লাগিব৷ অৱশ্যে এটা কথা কৈ নথ’লে ভুল হ’ব যে ই এটা মোটামুটিধৰণৰ হিচাপহে৷ ফাইনেন্সিয়েল কেলকুলেটৰৰ দৰে সঠিক নহয়৷ কিন্তু ইয়াক আধাৰ হিচাপে লৈ কৰা আমাৰ পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ৰ অংকবোৰে আমি পৰীক্ষা কৰিব বিচৰা কথাকেইটাৰ কিন্তু সঠিকভাৱেই দিক্‌ নিৰ্দেশনা কৰে৷ ফাইনেন্সিয়েল কেলকুলেটৰৰ অবিহনে সাধাৰণ পূৰণ-হৰণৰ জৰিয়তে কৰা এই পৰীক্ষাবোৰৰ গ্ৰহণযোগ্যতা তাতেই৷ আজি ৭২ৰ নিয়মৰ জৰিয়তে আমি তিনিটা সত্যৰ পৰীক্ষা কৰিব খুজিছো –  

(১) বিনিয়োগৰ আৰম্ভণি যিমান পাৰি সিমান সোনকালে কৰা কিয় ভাল৷

(২) চক্রবৃদ্ধি সুতৰ চমৎকাৰিতা কেনেধৰণৰ৷

(৩) দীৰ্ঘ দূৰত্বৰ বিনিয়োগত হিচাপ-নিকাচ কৰি গ্ৰহণ কৰা ক্ষতিভয় কিয় ফলদায়ক৷

ধৰক, বৈভৱ দাস আৰু বৈদুৰ্য দাস  দুজন যঁজা ককাই-ভাই৷ দুয়োজনে ২০১৪ চনৰ ৪ ডিচেম্বৰত ৬০ বছৰীয়া জন্মদিন একেলগে পাতিছে৷ একেই পৰিবেশত ডাঙৰ-দীঘল হোৱা সত্ত্বেও দুয়োজনৰে ক্ষতিভয় গ্ৰহণ কৰিব পৰা সক্ষমতা বেলেগ বেলেগ৷ বৈভৱ দাসে ঋণাত্মক ফল চাব নোৱাৰিছিল৷ সেয়ে ইকুইটিক তেওঁ পৰিহাৰ কৰি চলিছিল৷ ইফালে বৈদুৰ্য দাস আছিল এজন নিয়মানুৱৰ্তিতা থকা বিনিয়োগকাৰী৷ তেওঁ ফল আৰু ক্ষতিভয়ৰ সম্পৰ্ক বুজি পাইছিল৷ নিজৰ লক্ষ্যত উপনীত হ’বলৈ উপযুক্ত ক্ষতিভয় গ্ৰহণ কৰাত বৈদুৰ্য দাস পিচ নুহুঁহকিছিল৷

১৯৮৪ চনত তেওঁলোকৰ ৩০ বছৰীয়া জন্মদিনত দেউতাকে উপহাৰ হিচাপে দুয়োকে গাইপতি ১ লাখ টকা দিছিল আৰু কৈছিল এই টকা তোমালোকৰ অৱসৰৰ পৰিকল্পনাৰ অংশ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিবা৷ বৈভৱ দাসে সেই টকাক ৮ শতাংশ হাৰত ফিক্সড ডিপ’জিট কৰি দিছিল৷ (যদিও প্ৰকৃততে সেই সময়ত ফিক্সড ডিপ’জিটৰ সুতৰ হাৰ ইয়াতকৈ বেছি আছিল, আমি চাব বিচৰা ভৱিষ্যতৰ প্ৰত্যাশিত ফলৰ লগত খাপ খুৱাবলৈ এই হাৰ ধৰা হৈছে)৷ ইয়াৰ বিপৰীতে বৈদুৰ্য দাসে এই টকাক ইকুইটি আৰু ঋণ সম্পদত এনেকৈ আবণ্টন কৰিছিল যাতে তেওঁৰ বাৰ্ষিক ফল ১২ শতাংশ হয়৷ এতিয়া আহক আমি চাওঁ বৈভৱ দাস আৰু বৈদুৰ্য দাসে তেওঁলোকৰ ২০১৪ চনৰ ৪ ডিচেম্বৰৰ ৬০ বছৰীয়া জন্মদিনটোত কিমান টকা লাভ কৰিব৷

দুয়োজনৰে হাতত সমান ৩০ বছৰ সময় আছিল৷ বৈভৱ দাসে যিহেতু ৮ শতাংশ হাৰত টকা জমা থৈছিল তেওঁৰ জমা ধন ৯ বছৰত দুগুণ হ’ব (৭২ ÷ ৮ = ৯)৷ সেয়ে তেওঁৰ টকা দুগুণকৈ বাঢ়িবলৈ ৩.৩৩ বাৰ সময় পাব (৩০ ÷ ৯ = ৩.৩৩) অৰ্থাৎ তেওঁৰ এক লাখ টকা ৩০ বছৰত ১০ লাখ ৬৪ হেজাৰ টকালৈ বৃদ্ধি পাব (১,০০,০০০ × ২ × ২ × ২ × ১.৩৩ = ১০,৬৪,০০০)৷ আয়কৰ কথা ইয়াত বিবেচনা কৰা হোৱা নাই ৷ অন্যহাতে বৈদুৰ্য দাসে যিহেতু ১২ শতাংশ ফলৰ বাবে পৰিকল্পনা কৰিছিল তেওঁৰ বিনিয়োগ ৬ বছৰত দুগুণ হ’ব (৭২ ÷ ১২ = ৬৷ অৰ্থাৎ ৩০ বছৰত বৈদুৰ্য দাসৰ বিনিয়োগে ৫ বাৰ দুগুণ হ’বলৈ সময় পাব (৩০ ÷ ৬ = ৫)৷ ৬০ বছৰীয়া জন্মদিনত বৈদুৰ্য দাসে পাব পৰা টকাৰ অংকটো হ’ব ৩২ লাখ (১,০০,০০০ × ২ × ২ × ২ × ২ × ২ = ৩২,০০,০০০৷ কথাখিনিক আমি এনেকৈও কব পাৰো যে ৩০ বছৰত বৈভৱ দাসৰ জমা ধন প্ৰায় ১০.৬৪ গুণ বৃদ্ধি পাব৷ অন্যহাতে সেই একে সময়তে বৈদুৰ্য দাসৰ  জমা ধন ৩২ গুণ বৃদ্ধি পাব৷ গোটেই বিনিয়োগৰ সময়ছোৱাত বৈভৱ দাসৰ এটাই তৃপ্তি আছিল যে তেওঁ কেতিয়াও ঋণাত্মক ফল চাবলগা নহৈছিল৷ কিন্তু ইয়াৰ বিপৰীতে বৈদুৰ্য দাসে বিনিয়োগৰ ওৰে বাটটোত ইকুইটি বজাৰৰ উত্থান-পতন হজম কৰিবলগা হৈছে৷ যিহেতু ইকুইটি বজাৰৰ ঐতিহাসিক চৰিত্ৰ অধ্যয়নৰ যোগেদি বৈদুৰ্য দাস পূৰ্বৰ পৰাই প্ৰস্তুত আছিল, সেয়ে তেওঁৰ বিনিয়োগৰ সময়ছোৱাত কোনো ধৰণৰ অশান্তি নাছিল৷ লক্ষ্য কৰক, সূদীৰ্ঘ সময়ত মাত্ৰ ৪ শতাংশ ফলৰ ইফাল-সিফালে শেষ ফলাফলত কি বিশাল পাৰ্থক্যৰ সৃষ্টি কৰে৷ যদি আমি মুদ্ৰাস্ফীতিৰ কথা পৰ্যালোচনালৈ আনো তেন্তে দেখিম যিহেতু যোৱা ৩০ বছৰৰ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰো গড় হিচাপত প্ৰায় ৮ শতাংশ আছিল৷ বৈভৱ দাসৰ বিনিয়োগে প্ৰকৃতাৰ্থত মুদ্ৰাস্ফীতিক অতিক্রম কৰিব নোৱাৰিলে৷ অৰ্থাৎ ৩০ বছৰৰ আগেয়ে ১৯৮৪ চনত দেউতাকে দিয়া ১ লাখ টকাটোৰে সেই সময়ত যিখিনি সম্পদ কিনিব পাৰিলেহেঁতেন আজিৰ ১০ লাখ ৬৪ হেজাৰ টকাৰে প্ৰায় সমপৰ্যায়ৰ দ্ৰব্যহে কিনিব পাৰিব৷ কিন্তু ইয়াৰ বিপৰীতে ৩২ লাখ টকাৰ প্ৰাপ্তিৰে বৈদুৰ্য দাসৰ বিনিয়োগে মুদ্ৰাস্ফীতিকো অতিক্রম কৰিবলৈ সক্ষম হ’ল৷ যিটো দীৰ্ঘ দূৰত্বৰ বিনিয়োগত একান্ত প্ৰয়োজনীয়৷

ধৰক, বৈভৱ দাসে দেউতাকৰ পৰা পোৱা টকাখিনি বেংকৰ চেভিংছ একাউন্টতে ১২ বছৰ পেলাই ৰাখিছিল৷ পিচৰ ১৮ বছৰহে ফিক্সড ডিপ’জিট কৰিছিল৷ তেনে অৱস্থাতে বৈভৱ দাসৰ টকা ২০১৪ চনৰ ৪ ডিচেম্বৰত কিমান হ’ব জানিবলৈ বিচাৰে নেকি? যদি বেংকৰ ছেভিংছ একাউন্টৰ সুতৰ হাৰ ৪ শতাংশ বুলি ধৰা হয় তেন্তে প্ৰথম ১২ বছৰত তেওঁৰ টকা বাঢ়িছিল মাত্ৰ ৬৬ শতাংশ অৰ্থাৎ এক লাখ টকা হৈছিলগৈ ১ লাখ ৬৬ হেজাৰ টকা৷ পিচৰ ১৮ বছৰত মাত্ৰ দুবাৰহে দুগুণ হ’বলৈ সুবিধা পাব৷ তেনে অৱস্থাত ১৮ বছৰৰ পিচত ১ লাখ ৬৬ হেজাৰ টকা হ’বগৈ ৬ লাখ ৬৪ হেজাৰ টকা৷ অৰ্থাৎ মুঠতে এক লাখ টকা ৩০ বছৰত ৬.৬৪ গুণ বৃদ্ধি পালে৷ যাৰ বৃদ্ধি মুদ্ৰাস্ফীতিৰ বৃদ্ধিতকৈ যথেষ্ট কম৷ বৈদুৰ্য দাসে ১ লাখ টকাক ৩০ বছৰত ৩২ গুণ বৃদ্ধি কৰিবলৈ সাংঘাতিক কষ্ট কৰিবলগা হোৱা নাই৷ বৈদুৰ্য দাসৰ নিয়মানুৱৰ্তিতাৰ বাবে সময় আৰু চক্রবৃদ্ধি সুতে তেওঁৰ সপক্ষে নিৰন্তৰ কাম কৰি গ’ল৷ প্ৰিয় পাঠক, আপোনাৰ দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগ কেনেদৰে পৰিচালিত হৈছে? বৈভৱ দাস নে বৈদুৰ্য দাসৰ ষ্টাইলত? এবাৰ ভাবক৷

***********

( লেখাটো পূৰ্বতে অসমীয়া প্ৰতিদিনত ৪ডিচেম্বৰ, ২০১৪ তাৰিখে প্ৰকাশ পাইছিল)

:প্ৰথমবাৰ জমা কৰি টকা সময়মতে ঠিকেই ঘূৰাই পালো৷ সেই টকাৰে নতুন চাইকেল এখন ল’লো৷ বিশ্বাস বাঢ়ি গ’ল৷ সেয়ে পিচৰবাৰ ধান বেচা টকাকেইটা আকৌ জমা থ’লো কোম্পানীটোৰে আঁচনি এখনত৷ এতিয়া যিবোৰ কথা শুনি আছো সেইবোৰ যদি সঁচা হ’বলৈ হয় মানে কিবা কাৰণত কোম্পানীটো যদি বন্ধ হৈ যায়, মোৰ টকাকেইটাৰ কি হ’ব? আমি দুখীয়া মানুহ, খেতি কৰি ঘৰ চলাওঁ৷ বৰ কষ্টৰ টকা, বুজিছেনে?

মানুহজনৰ অসহায় মাতটোৰ অস্থিৰতাখিনি ফোনটোৰ এইফালে মোৰ বুজাত অসুবিধা নহ’ল৷ প্ৰথমবাৰ মানুহজনে বিনিয়োগ কৰোতে কোম্পানীটো নহয় এজেন্টজন তেওঁৰ চিনাকি আছিল৷ প্ৰথমবাৰ বিশ্বাসো তেওঁ কোম্পানীক নহয় এজেন্টজনকহে কৰিছিল৷ কিন্তু এবাৰ টকাকেইটা সঠিকভাৱে ঘূৰাই পোৱাৰ পিচতেই যেন কোম্পানীটো তেওঁৰ বাবে বিশ্বাসযোগ্য হৈ উঠিছিল৷ শেহতীয়াভাৱে প্ৰকাশিত বা-বাতৰিবোৰৰ ভিত্তিতহে তেওঁ বিষয়টো চিন্তা কৰিবলৈ লৈছে৷ লক্ষ্য কৰক, কিমান পৰিকল্পিতভাৱে অচিনাকি প্ৰতিষ্ঠান একোটাই স্থানীয় চিনাকি মুখবোৰ ব্যৱহাৰ কৰি গ্ৰাহকৰ পৰা টকা সংগ্ৰহ কৰে৷ ইয়াৰ বিপৰীতে অনভিজ্ঞ এজেন্টসকলে সম্ভাব্য বিপদ উলাই কৰি গ্ৰাহকক ‘মই আছো নহয়’ জাতীয় আশ্বাস দিবলৈও কুণ্ঠাবোধ নকৰে৷ প্ৰথমে ভাল অভিজ্ঞতা পিচত লুট৷ বহু প্ৰতিষ্ঠানৰ আকৌ ইয়েই মূল ঠগন সূত্ৰ৷ সেয়ে একমাত্ৰ ব্যক্তিগত অভিজ্ঞতাকে পৰ্যালোচনাৰ একমাত্ৰ মাপকাঠী হিচাপে গ্ৰহণ কৰাটো বহু সময়ত অতি বিপজ্জনক হ’ব পাৰে৷

:আপুনি থকা অঞ্চলটোত কোনো বেংক নাই নেকি? বেংকত ফিক্সড ডিপ’জিট কৰাহেঁতেন এই অনিশ্চয়তাৰ অশান্তি ভোগ কৰিবলগা নহ’ল হয়৷ মই ক’লো৷

:এহ্‌, বেংকত থ’লে ৮ বছৰতহে দুগুণ হ’ব৷ কিন্তু ইয়াত যে ৫ বছৰতে দুগুণ হ’ব, সেইবাবে থ’লো আক’৷ মানুহজনৰ সৰল উত্তৰ৷

মানুহজনক প্ৰত্যাশিত ফল আৰু ক্ষতিভয়ৰ মাজত থকা সম্পৰ্কৰ বিষয়ে ক’বলৈ গৈ ৰৈ গ’লো৷ অচিনাকি মানুহ এজনক ফোনত দিয়া উপদেশৰ সীমাবদ্ধতা বহুত৷ কেনেকৈ বা লয় তেওঁ কথাবোৰ৷ সংকোচ এটা মনত অনবৰতে লাগি থাকে৷ তদুপৰি তেওঁ মই ক’ব বিচৰা কথাবোৰ সঠিকভাৱে বুজিছে নে নাই তাক বুজাতো অসুবিধা হয় কেতিয়াবা, যদিহে তেওঁ নুবুজাকৈ মোৰ কথাবোৰ শলাগি যায়৷ মানুহ এজনক ভালদৰে নজনাকৈ দিয়া উপদেশ তেওঁৰ বাবে অনুপযোগীও হ’ব পাৰে৷ কিন্তু তেওঁৰ ‘গুণ’ৰ হিচাপে মোক মনত পেলাই দিলে- মোৰ মায়েও দেখোন শতাংশৰ হিচাপতকৈ কেইবছৰত দুগুণ হ’ব তাৰ ভিত্তিত বিত্তীয় দ্ৰব্য একোটাৰ ফল কেনেকুৱা তাক ধাৰণা কৰিবলৈ সুবিধা পায়৷ মায়ে মাজে মাজে এতিয়াও কৈ থাকে- ‘আগতেই ভাল আছিল, এন এছ চিবোৰ পাঁচ বছৰতে দুগুণ হৈছিল’৷ কিন্তু কিমান শতাংশ ফল আছিল বুলি সুধিলে মায়ে ক’ব নোৱাৰে৷ এতিয়া যদি আমি বিনিয়োগ দুগুণ হোৱা বছৰৰ সংখ্যাৰ পৰা ফলৰ হাৰ উলিয়াব পাৰো, তেন্তে বহু প্ৰশ্নৰ উত্তৰ আমি লগে লগেই পাব পৰা অৱস্থা এটা পাওঁ৷

হয়, ৭২ ৰ নিয়ম এনে এটা অতি সৰল তথা শক্তিশালী নিয়ম, যাৰ সহায়ত আমি বিনিয়োগ হোৱা ধন দুগুণ হোৱা বছৰৰ সংখ্যাৰ পৰা বাৰ্ষিক চক্রবৃদ্ধি সুতৰ হাৰ মোটামুটিভাৱে নিৰ্ণয় কৰিব পাৰো বা ওলোটাকৈ সুতৰ চক্রবৃদ্ধি হাৰৰ পৰা কেইবছৰত জমা ধন দুগুণ হ’ব তাক গণনা কৰিব পাৰো৷ উদাহৰণস্বৰূপে মোৰ মায়ে কোৱাৰ দৰে আগতে এন এছ চি ৫ বছৰত দুগুণ হৈছিল৷ কিমান শতাংশ চক্রবৃদ্ধি হাৰত সুত আছিল, তাক জানিবলৈ ৭২ ক ৫ ৰে হৰণ কৰক৷ উত্তৰ ওলাল ১৪.৪ শতাংশ৷ অৰ্থাৎ মোৰ মাৰ বাবে তাহানিৰ এন এছ চি আৰু আমাৰ কৃষক বিনিয়োগকাৰীজনৰ বাবে বৰ্তমানৰ আকৰ্ষণীয় ফল হৈছে ১৪.৪ শতাংশ৷ বৰ্তমান বেংকত টকা থ’লে ৮ বছৰতহে জমা ধন দুগুণ হয় বুলি যিটো কথা কৃষকজনৰ বাবে তেনেই অনাকৰ্ষণীয় হৈ পৰিছে শতাংশৰ হিচাপত এই হাৰ হ’ব ৭২ : ৮  ৯৷ অৰ্থাৎ ৯ শতাংশ ফলে আমাৰ কৃষকজনক মুঠেই আকৰ্ষণ কৰিব পৰা নাই৷ ইয়াৰ বিপৰীতে শতাংশৰ পৰা দুগুণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় বছৰ পাবলৈ আপুনি এইবাৰ ৭২ ক সুতৰ শতাংশৰ হাৰেৰে হৰণ কৰিলেই হ’ল৷ কোনোবাই যদি কৈছে বিশেষ বিত্তীয় দ্ৰব্য এটাই ১২ শতাংশ ফল দিব, তেন্তে কেইবছৰত দুগুণ হ’ব তাক জানিবলৈ ৭২ ক ১২ ৰে হৰণ কৰক৷ উত্তৰ ৭২ : ১২  ৬৷ অৰ্থাৎ ৬ বছৰত আপোনাৰ জমাৰাশি এই আঁচনিখনত দুগুণ হ’ব৷

এতিয়া আপুনি দ্বিতীয় পৰ্যায়ৰ বিশ্লেষণ আৰম্ভ কৰিব পাৰে৷ ভাৰত চৰকাৰৰ দৰে টকা ছপা কৰাৰ অধিকাৰ থকা ব্যৱস্থা এটাই ‘এন এছ চি’ত এসময়ত ১৪.৪ শতাংশ সুত দিও বৰ্তমান প্ৰায় ৮.৭ শতাংশলৈ কমাইছে৷ তেনেদৰে বেংকৰো মূল ব্যৱসায় হৈছে সুত দি টকা জমা লোৱা আৰু সুতলৈ টকা ধাৰে দিয়া৷ বৰ্তমান বেংকত ফিক্সড ডিপ’জিট কৰিলেও ৮ – ৯ শতাংশৰ আশে পাশেহে সুত পোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে৷  তাতকৈ বেছি সুত দিবলৈ বেংকো অপাৰগ৷ এতিয়া প্ৰশ্ন হ’ল কোনোবা এটা প্ৰতিষ্ঠানে আহি আপোনাক কিয় ১৪.৪ শতাংশ ফল দিব বিচাৰিছে৷ তেওঁলোক এই অংগীকাৰ ৰক্ষা কৰিব পৰাকৈ সক্ষমনে? লগতে নাপাহৰিব যিসকল এজেন্টে আপোনাক ‘মই আছো নহয়’ বুলি ক’বলৈ কুণ্ঠাবোধ নকৰে তেওঁলোকৰ কমিছনো কিন্তু উলাই কৰিব পৰাবিধৰ নহয়৷ এই সকলোবিলাক খৰচ বহন কৰিও আপোনাৰ টকা প্ৰতিষ্ঠানটোক লাগে৷ কিন্তু এটা কথা ঠিক বুজিব ভাৰত চৰকাৰৰ বিত্তীয় দ্ৰব্য বা সৰ্বসাধাৰণ বেংকে দিয়া প্ৰচলিত সুতৰ হাৰতকৈ আপোনাক আকৰ্ষিত কৰিব বিচৰা প্ৰতিষ্ঠানটোৰ সুতৰ হাৰ যিমানে বাঢ়ি যাব বিত্তীয় দ্ৰব্যবিধৰ ক্ষতিভয়ৰ আশংকাও কিন্তু সিমানে বাঢ়ি যাব৷ এই দিশটো মন নকৰিলে আপুনি প্ৰতাৰণাৰ জালত ভৰি দিয়াটো একেবাৰে স্বাভাৱিক কথা আৰু বহুতৰে ক্ষেত্ৰত সেইটোৱেই হৈ আহিছে৷ বেছিভাগ সময়তে উচ্চ হাৰৰ ফলৰ বিপৰীতে থকা উচ্চ ক্ষতিভয়ৰ আশংকাবোৰ একেবাৰে গণ্য কৰা নহয়৷ ক্ষতিভয় পানীৰ তলৰ কাঁইট৷ ওপৰৰ পানীখিনি চাই অনুমান কৰিব নোৱাৰি বা পানীত নামিলেও ভৰিত নুফুটালৈকে কাঁইট নাই বুলিয়েই বহুতৰে বিশ্বাস জন্মে৷ কিন্তু যেতিয়া ফুটে, তেতিয়াহে উপলব্ধি হয় সেই বিষ কোন পৰ্যায়ৰ৷

**********

( ৬ নবেম্বৰ,২০১৪ত অসমীয়া প্ৰতিদিনৰ মোৰ নিয়মীয়া শিতানত পূৰ্বে প্ৰকাশিত)