২০০৯ বৰ্ষৰ ১ মে’ৰ পৰা বহু অপেক্ষিত ৰাষ্ট্ৰীয় পেন্সন আঁচনি চমুকৈ ‘এন পি এছ’ক সৰ্বসাধাৰণ ৰাইজলৈ মুকলি কৰা হয়৷ ইয়াৰ পিচত এন পি এছক অধিক জনমুখী কৰাৰ অংশ হিচাপে ২০১১ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত কৰ্প’ৰেট খণ্ডৰ বাবেও এন পি এছৰ আঁচনি এখন মুকলি কৰা হয়৷ বিভিন্ন খৰচৰ সামান্য পাৰ্থক্যৰ বাদে এই দুই আঁচনিৰ মাজত থকা মূল পাৰ্থক্যটো হ’ল কৰ্প’ৰেট আঁচনিত নিয়োগকৰ্তাৰ বৰঙণি থাকিবও পাৰে বা নাথাকিবও পাৰে আৰু ইফালে সৰ্বসাধাৰণ নাগৰিকৰ বাবে থকা আঁচনিখনত মাত্ৰ বিনিয়োগকাৰীৰ বৰঙণিহে থাকে (সৰ্বসাধাৰণ নাগৰিকলৈ বুলি কওঁতে স্বাৱলম্বন আঁচনিখনৰ কথা ইয়াত কোৱা হোৱা নাই৷ এগ্ৰিগেটৰৰ যোগেদি আগবঢ়া এই পৃথক আঁচনিখন বৰ্তমান নতুন গ্ৰাহকৰ বাবে বন্ধ কৰা হৈছে)৷ বাকী প্ৰায় সকলো নীতি নিয়মৰ গণ্ডী প্ৰায় একেই৷ সেয়ে আমি দুয়োখন আঁচনিক পৃথককৈ আলোচনা নকৰো৷ প্ৰথমে চাওঁ আহক কোনবোৰ সংগঠন কৰ্প’ৰেট হিচাপে চিহ্নিত হৈছে ‘এন পি এছ’ৰ সংজ্ঞাত
(১) কোম্পানী এক্টৰ অধীনত পঞ্জীয়নভুক্ত সংগঠন,
(২) সমবায় এক্টৰ অধীনত পঞ্জীয়নভুক্ত সংগঠন,
(৩) কেন্দ্ৰীয় আৰু ৰাজ্যিক ৰাজহুৱা খণ্ডৰ সংস্থা,
(৪) পঞ্জীয়নভুক্ত অংশীদাৰী ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠান৷ (সীমিত আৰু অসীম দায়বদ্ধতা থকা দুয়োবিধ),
(৫) সংসদীয় বা ৰাজ্যিক আইন আৰু কেন্দ্ৰীয় বা ৰাজ্য চৰকাৰৰ আদেশমৰ্মে গঠিত হোৱা যিকোনো সংস্থা,
(৬) ব্যক্তিগত অনুষ্ঠান,
(৭) ন্যাস আৰু সংঘ৷
যোগদানকাৰীৰ যোগ্যতা : স্থায়ীভাবে বাস কৰা বা নকৰা সকলো ভাৰতীয় নাগৰিকেই এই আঁচনিত অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে৷ মাত্ৰ তলত উল্লেখ কৰা যোগ্যতা থাকিব লাগিব –
(ক) বয়স ১৮ ৰ পৰা ৬০ বছৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগিব৷
(খ) প্ৰান (পাৰ্মেনেণ্ট ৰিটায়াৰমেণ্ট একাউণ্ট নাম্বাৰ ) আবেদনপত্ৰ পূৰণৰ সময়ত নিজৰ পৰিচয় তথা বাসস্থান সম্পৰ্কীয় প্ৰমাণ কে ৱাই চি (ন’ ইয়ৰ ক্লায়েণ্ট)ৰ নিয়ম অনুযায়ী দিব পাৰিব লাগিব৷
বিনিয়োগত বাছনিৰ অধিকাৰ : ‘এন পি এছ’ৰ চৰকাৰী সংস্কৰণটোৰ তুলনাত এই কৰ্প’ৰেট বা সকলো নাগৰিকলৈ মুকলি কৰা আঁচনিত বিনিয়োগকাৰীৰ স্বাধীনতা যথেষ্ট বেছি৷
পেন্সন ফাণ্ড মেনেজাৰৰ নিৰ্বাচন : বৰ্তমানলৈকে তলত উল্লেখ কৰা যিকোনো এটা সংস্থাক নিৰ্বাচন কৰাৰ প্ৰয়োজন৷
(১) এইচ ডি এফ চি পেন্সন মেনেজমেন্ট কোঃ লিঃ,
(২) আই চি আই চি আই প্ৰুডেন্সিয়েল পেন্সন ফাণ্ডছ মেনেজমেন্ট কোঃ লিঃ,
(৩) ক’টাক মহিন্দ্ৰ পেন্সন ফাণ্ড লিঃ,
(৪) এল আই চি পেন্সন ফাণ্ড লিঃ,
(৫) ৰিলায়েন্স কেপিটেল পেন্সন ফাণ্ড লিঃ,
(৬) এছ বি আই পেন্সন ফাণ্ডছ প্ৰাঃ লিঃ আৰু
(৭) ইউ টি আই ৰিটায়াৰমেন্ট ছল্যুচনছ লিঃ৷
পেন্সন ফাণ্ড মেনেজাৰৰ নাম ফৰ্মত উল্লেখ নকৰিলে এছ বি আই পেন্সন ফাণ্ডছ প্ৰাঃ লিঃয়ে দায়িত্ব পায়৷ বিনিয়োগকালত পেন্সন ফাণ্ড মেনেজাৰ সলনি কৰিব পাৰি৷ মাত্ৰ সলনি কৰাৰ পাচত অন্ততঃ এবছৰ নতুন ফাণ্ড মেনেজাৰৰ অধীনত বিনিয়োগ অব্যাহত ৰখাটো বাধ্যতামূলক৷
সম্পদ শ্ৰেণী : তিনিটা মূল শিতানত সম্পদ শ্ৰেণীক বিভক্ত কৰা হৈছে৷
(১) সম্পদ শ্ৰেণী – E ইকুইটি আৰু ইকুইটিৰ লগত সম্পৰ্ক থকা বিনিয়োগ
(২) সম্পদ শ্ৰেণী – C বেচৰকাৰী ঋণ জাতীয় সম্পদ আৰু
(৩) সম্পদ শ্ৰেণী – G চৰকাৰী ঋণ জাতীয় সম্পদ৷
বিনিয়োগৰ ধৰণ : দুই ধৰণৰ বিনিয়োগৰ মাজৰ পৰা নিজৰ বাবে উপযোগীবিধক নিৰ্বাচন কৰাৰ প্ৰয়োজন –
(১) সক্রিয় বিনিয়োগ : এই পদ্ধতিত বৰঙণি যোগাওতাই নিজৰ ইচ্ছা অনুসৰি সম্পদ শ্ৰেণী তিনিটাত সম্পদ আবণ্টন কৰাৰ সুযোগ পায়৷ সীমাবদ্ধতা এটাই যে সম্পদ শ্ৰেণী – Eত ৫০ শতাংশতকৈ বেছি বিনিয়োগ কৰিব নোৱাৰে৷
(২) স্বয়ংক্রিয় বিনিয়োগ : এই পদ্ধতিক জীৱন চক্র পুঁজি বুলিও অভিহিত কৰা হয়৷ কাৰণ বিনিয়োগকাৰীৰ বয়স বাঢ়ি যোৱাৰ লগে লগে উচ্চ ক্ষতিভয় সম্পন্ন সম্পদ শ্ৰেণী – E আৰু সম্পদ শ্ৰেণী – C ৰ পৰা পৰ্যায়ক্ৰমে আবণ্টন সম্পদ শ্ৰেণী- G লৈ নি থকা হয়৷ ৩৫ বছৰ বয়সলৈকে এজন ব্যক্তিৰ বিনিয়োগত সম্পদৰ আবণ্টন হ’ব এনেধৰণৰ
১ সম্পদ শ্ৰেণী – E ত ৫০ শতাংশ,
(২)সম্পদ শ্ৰেণী – C ত ৩০ শতাংশ আৰু
৩) সম্পদ শ্ৰেণী – G ত ২০ শতাংশ৷
ইয়াৰ পিছৰ প্ৰতিটো বছৰতে অৰ্থাৎ ৩৬ বছৰৰ পৰা প্ৰতি বছৰে সম্পদ শ্ৰেণী – E ৰ পৰা ২ শতাংশ আৰু সম্পদ শ্ৰেণী – C ৰ পৰা ১ শতাংশ কৈ আবণ্টন কমোৱাৰ বিপৰীতে সম্পদ শ্ৰেণী – G ত মুঠকৈ ৩ শতাংশ আবণ্টন বৃদ্ধি কৰা হয়৷ এনে কাৰ্য প্ৰতি বছৰে পুনৰাবৃত্তি হোৱাৰ ফলত বিনিয়োগকাৰীৰ ৫৫ বছৰ বয়সত সম্পদ আবণ্টন হ’বগৈ এনেধৰণৰ
(১)সম্পদ শ্ৰেণী – E ত ১০ শতাংশ,
(২)সম্পদ শ্ৰেণী – C ত ১০ শতাংশ আৰু
(৩)সম্পদ শ্ৰেণী- G ত ৮০ শতাংশ৷
অৱসৰ লোৱা বা ৬০ বছৰ বয়সলৈকে এনে আবণ্টনতে সম্পদসমূহ থাকে৷
একাউন্ট নিৰ্বাচনৰ সুযোগ : ইয়াতো দুই ধৰণৰ একাউণ্ট থাকে৷ প্ৰথম শাৰী অৰ্থাৎ টায়াৰ-১ একাউণ্ট থাকিলেহে দ্বিতীয় শাৰীৰ একাউণ্ট খুলিবলৈ অনুমতি দিয়া হয়৷ আয়কৰৰ সুবিধা আৰু প্ৰথম শাৰীৰ একাউণ্টৰ পৰা টকা উঠোৱাৰ নিয়ম যোৱাবাৰ চৰকাৰী চাকৰিয়ালৰ বাবে উল্লেখ কৰাৰ দৰে একে৷ দ্বিতীয় শাৰীৰ একাউন্ট ছেভিঙছ একাউন্টৰ দৰে৷
প্ৰতি বিত্তীয় বৰ্ষৰ ন্যূনতম :
প্ৰথম শাৰীৰ বাবে (১)প্ৰতিবাৰৰ বৰঙণি – ৫০০ টকা,
(২) বছৰেকীয়া বৰঙণি – ৬,০০০ টকা আৰু
৩) বৰঙণিৰ সংখ্যা – এবাৰ৷
দ্বিতীয় শাৰীৰ বাবে (১) প্ৰতিবাৰৰ বৰঙণি – ২৫০ টকা,
(২) জমা প্ৰতি বিত্তীয় বৰ্ষৰ শেষত অন্ততঃ ২০০০ টকা থকাৰ প্ৰয়োজন আৰু
৩) বৰঙণিৰ সংখ্যা – এবাৰ৷
ক’ত যোগাযোগ কৰিব : আঁচনিৰ গ্ৰাহকৰ বাবে দোকানখন হ’ল POP-SP অৰ্থাৎ পইণ্ট অৱ্ প্ৰেজেন্স – চাৰ্ভিছ প্ৰভাইডাৰসকল৷ অলংকিট এচাইনমেণ্টছ লিঃ, ভাৰতীয় ষ্টেট বেংক, ইউনাইটেড বেংক অব্ ইণ্ডিয়াকে আদি কৰি ৫০ টাকৈ অধিক সংগঠনৰ অনুমোদিত শাখাবোৰত এই সেৱা উপলব্ধ৷ আপোনাৰ কাষৰ POP – SP টোৰ বিষয়ে জানিবৰ বাবে www. npscra.nsdl.co.in ত বিচাৰি চাওঁক৷
কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ চাকৰিত ১ জানুৱাৰী ২০০৪ বা তাৰ পাচত নিযুক্তি লাভ কৰা কৰ্মচাৰী এজনৰ বাবে ‘এন পি এছ’ বা ৰাষ্ট্ৰীয় পেন্সন আঁচনিত জড়িত হোৱাটো বাধ্যতামূলক৷ অৱশ্যে সেনা-বাহিনীৰ ক্ষেত্ৰত এই নিয়ম প্ৰযোজ্য নহয়৷ প্ৰায় সকলো ৰাজ্য চৰকাৰেই এই ব্যৱস্থা নিজৰ কৰ্মচাৰীৰ বাবে গ্ৰহণ কৰিছে৷ এইখন আঁচনিৰ যোগেদিয়েই পূৰ্বতে দেশত চলি থকা চৰকাৰী পেন্সন ব্যৱস্থা সংজ্ঞা নিৰূপিত উপকাৰ আঁচনিৰ পৰা বৰ্তমানৰ সংজ্ঞা নিৰূপিত বৰঙণি আঁচনিলৈ সলনি হ’ল৷ এই পৰিবৰ্তিত পেন্সন ব্যৱস্থাত পেন্সনৰ বাবে কৰ্মচাৰী এজনৰ বৰঙণি কিমান হ’ব সেয়াহে সূত্ৰবদ্ধ হৈ থাকে, পেন্সনৰ পৰিমাণ নিৰ্ভৰ কৰিব চাকৰি কালছোৱাত বিনিয়োগে লাভ কৰা ফলাফলৰ ওপৰত৷ চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ বাবে ‘এন পি এছ’ ত বিনিয়োগ ব্যৱস্থা দুই শাৰী বিশিষ্ট৷
আমাৰ দেশৰ পেন্সন ব্যৱস্থা সংজ্ঞা নিৰূপিত উপকাৰ আঁচনিৰ পৰা সংজ্ঞা নিৰূপিত বৰঙণি আঁচনিলৈ হোৱা পৰিবৰ্তনৰ প্ৰসংগত চৰকাৰী সমাধান হৈছে ৰাষ্ট্ৰীয় পেন্সন ব্যৱস্থা (নেচনেল পেন্সন চিষ্টেম), চমুকৈ ‘এন পি এছ’৷ ভাৰতবৰ্ষত সংজ্ঞা নিৰূপিত বৰঙণিমূলক পেন্সনৰ সম্পৰ্কে চিন্তা-চৰ্চাৰ আৰম্ভণি ঘটিছিল নব্বৈ দশকৰ শেষৰ ফালে৷ ১৯৯৮ চনত সামাজিক ন্যায় আৰু সবলীকৰণ মন্ত্ৰ্যালয়ে গঠন কৰা ‘অ’ৱেছিছ আঁচনি’ (OASIS Project) অৰ্থাৎ অল্ড এজ চচিয়েল এণ্ড ইনকম ছিকিঅ’ৰিটি প্ৰজেক্ট আছিল এই দিশত প্ৰথম পদক্ষেপ৷ যাৰ নেতৃত্বত আছিল ছেবি’ৰ প্ৰথমজন সভাপতি ড০ সুৰেন্দ্ৰ ভাৱে৷ ২০০০ চনত ড০ ভাৱেই মন্ত্ৰ্যালয়ৰ ওচৰত তেওঁৰ প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছিল আৰু সেই প্ৰতিবেদনতে তেওঁ পৰিকল্পনা কৰিছিল ব্যক্তিগত একাউন্ট থকা সংজ্ঞা নিৰূপিত বৰঙণিমূলক ব্যৱস্থা আৰু পেছাদাৰী ফাণ্ড মেনেজাৰ নিযুক্তিৰ বিষয়ে৷ ২০০২ চনত তদানীন্তন এন ডি এ চৰকাৰে ‘এন পি এছ’ ক গ্ৰহণ কৰে৷ ২০০৩ চনত পেন্সন ফাণ্ড নিয়ন্ত্ৰণ তথা উন্নয়ন প্ৰাধিকৰণ (পেন্সন ফাণ্ড ৰেগুলেটৰী এণ্ড ডেভেলপমেন্ট অথ’ৰিটিজ) চমুকৈ পি এফ আৰ ডি এ গঠন আৰু কাৰ্যক্ষম কৰাৰ পাচত ২০০৪ চনৰ এক জানুৱাৰীৰ পৰা সেনা-বাহিনীক বাদ দি বাকী সকলো কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ নতুন নিয়োগত ‘এন পি এছ’ক প্ৰযোজ্য কৰা হ’ল৷ ইয়াৰ পাচত লাহে লাহে প্ৰায় প্ৰতিখন ৰাজ্য চৰকাৰেই এই পেন্সন ব্যৱস্থাটো তেখেতসকলৰ কৰ্মচাৰীৰ বাবে গ্ৰহণ কৰে৷ ২০০৯ চনৰ এক মে’ৰ পৰা এই পেন্সন ব্যৱস্থা সকলো নাগৰিকৰ বাবে মুকলি কৰা হয়৷ ২০১০ চনত ‘এন পি এছ – লাইট’ আঁচনিৰ যোগেদি অৰ্থনৈতিকভাৱে পাচ পৰা লোকসকলৰ বাবে (পিচলৈ এন পি এছ – স্বাৱলম্বন নামেৰে আগবঢ়োৱা এই আঁচনিখন বর্তমান বন্ধ কৰা হৈছে নতুন গ্ৰাহকৰ বাবে আৰু ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে আৰম্ভ কৰা হৈছে অটল পেন্সন যোজনা নামৰ আঁচনিখন৷) আৰু ২০১১ চনৰ ডিচেম্বৰত ব্যক্তিগত খণ্ডৰ চাকৰিয়ালসকলৰ বাবে এন পি এছৰ আঁচনি এখন আৰম্ভ কৰা হয়৷ আজিৰ তাৰিখত ‘এন পি এছ’ক সমাজৰ বিভিন্ন স্তৰৰ মানুহৰ বাবে প্ৰাসংগিক কৰাৰ স্বাৰ্থত পৃথককৈ সজোৱা আঁচনিসমূহক তলত উল্লেখ কৰা ধৰণে ভাগ কৰিব পাৰি