যিকোনো তথ্যক পক্ষপাতহীনভাৱে চালি-জাৰি চাই আমি সিদ্ধান্তলৈ অহা উচিত৷ এই কথাষাৰ আপুনি সমৰ্থন কৰেনে বুলি প্ৰশ্নৰ অৱতাৰণা কৰিলে আপুনি হয়তো বিৰক্তহে হ’ব৷ হয়, আপোনাৰ যুক্তিবাদী মনটোক মই শ্ৰদ্ধা কৰো৷ কিন্তু আপুনি যদিহে মোৰ দৰে এজন সাধাৰণ মানুহ তেন্তে আমি আক্রান্ত হ’ব পৰা এটা পক্ষপাতৰ বিষয়ে আজি আপোনাৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিব খুজিছো৷ যাতে প্ৰয়োজনীয় সময়ত এবাৰ হ’লেও বিশ্লেষণ কৰি চাবলৈ সুবিধা পায় – ‘মোৰ এই সিদ্ধান্ত সেই বিশেষ পক্ষপাতৰ দ্বাৰা প্ৰৰোচিত নহয়তো?
মানুহ হিচাপে আমাৰ বিশ্বাসৰ ভেটি আমাৰ অভিজ্ঞতাত পুঞ্জীভূত হৈ থকা তথ্য৷ যদি নতুন তথ্যই আমাৰ বিশ্বাসক সমৰ্থন কৰে, তেনে তথ্যক আমি আনন্দ মনেৰে গ্ৰহণ কৰো৷ কিন্তু যেতিয়াই নতুন তথ্যই আমাৰ বিশ্বাসক সমৰ্থন নকৰে আমি অগ্ৰাহ্য কৰিবলৈ যত্ন কৰো তেনে নতুন তথ্যৰ গুৰুত্ব৷ এই প্ৰৱণতাটোক ইংৰাজীত ‘কনফাৰমেচন বায়াছ’ বুলি কোৱা হয়৷ অসমীয়াত আমি ক’ব পাৰো – ‘সমৰ্থন পক্ষপাত’৷ কথাটো এনেকৈও ক’ব পাৰি যে আমি মাত্ৰ সমৰ্থনকহে সহজে গ্ৰহণ কৰো৷
কথা-বাৰ্তাৰ ক্ষেত্ৰত বন্ধুৰ মাজত হোৱা মুখামুখিতেই হওক নাইবা ফে’চবুকজাতীয় আভাসী পৃথিৱীৰ সামাজিক মাধ্যমতেই হওক মন কৰিলে দেখিব বেছিভাগ সময়তে নতুন তথ্যখিনি আমাৰ বিশ্বাসৰ সমৰ্থনত আহিলে আমি আনন্দিত হওঁ৷ তাৰ ভিত্তিতে আমাৰ বিশ্বাস আৰু গভীৰ হয়৷ যদিহে তথ্যই আমাৰ বিশ্বাসৰ ভেটি লৰাও যেন কৰে বা বিপৰীতে গতি কৰে আমি বহু সময়ত গভীৰতালৈ নোযোৱাকৈয়ে তেনে তথ্যৰ বিশ্বাসযোগ্যতাৰ ওপৰতে প্ৰশ্নচিহ্ন লগাবলৈও কুন্ঠাবোধ নকৰো৷ দেখা যায় বহু সময়ত আকৌ এই পক্ষপাতত আক্রান্ত এজন মানুহে এটা ঘটনাক নিজে বিশ্বাস কৰাধৰণে ব্যাখ্যা কৰিবলৈকো পিচ নোহোঁহকে৷ এজন অন্ধবিশ্বাসীৰ কথাকে ধৰক৷ ঘটনা এটা ঘটি যোৱাৰ পাচত তাৰ কাৰণ নিজে বিশ্বাস কৰাধৰণে কাৰণটো সজাই ল’বলৈ তেওঁ তৎপৰ হৈ উঠে৷ একেদৰেই শিক্ষাৰ প্ৰভাৱ নপৰা সমাজ এখনত অন্ধবিশ্বাস দূৰীকৰণৰ ব্যৱস্থাবোৰক সেই ৰাইজে অবিশ্বাস কৰা বা তাক গ্ৰহণ কৰিব নোৱৰাৰ যি মানসিকতা তাকো এই সমৰ্থন পক্ষপাতৰ জৰিয়তে ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি৷ কোনো সাক্ষাৎকাৰ অনুষ্ঠানত প্ৰাৰ্থীসকলৰ বাবে সততে প্ৰযোজ্য হোৱা – ‘প্ৰথম ছাপেই শেষ ছাপ (First impression is the last impression)’ বোলা কথাষাৰতো সমৰ্থন পক্ষপাতৰ প্ৰভাৱেই বিদ্যমান৷ কিবা কাৰণত সাক্ষাৎ লওঁতাক যদি প্ৰাৰ্থীয়ে প্ৰথমেই বুদ্ধিদীপ্ততাৰে প্ৰভাৱান্বিত কৰিব নোৱাৰে, পিচৰ পৰ্যায়ত সাক্ষাৎ লওঁতাক তেওঁৰ প্ৰাথমিক ধাৰণাখিনিৰ পৰা মুক্ত কৰাটো কঠিন হ’বগৈ পাৰে৷
বিনিয়োগৰ পৃথিৱীতো এই পক্ষপাতৰ প্ৰভাৱ গভীৰ৷ বিনিয়োগকাৰী হিচাপে অৱতীৰ্ণ হওঁতে প্ৰায়ভাগ মানুহে বিচাৰি ফুৰে সেইবোৰ খবৰ, যিবোৰ তেওঁৰ ব্যক্তিগত বিশ্বাসক সমৰ্থন কৰে৷ তেওঁলোকে নস্যাৎ কৰে সেইবোৰ খবৰক, যিবোৰে তেওঁলোকৰ বিনিয়োগ বিশ্বাসক প্ৰত্যাহ্বান জনায়৷ উদাহৰণস্বৰূপে ইকুইটি বজাৰৰ কথাকে ধৰক৷ বজাৰ যেতিয়া ডুবি থাকে, সেই সময়ত আগতে বজাৰ ডুবাৰ সময়ত বিনিয়োগ অব্যাহত ৰখাৰ অভিজ্ঞতা নথকা ব্যক্তি এজন স্বাভাৱিকতে শংকিত হয়৷ বাতৰিকাকত, টিভি, চাহৰ আড্ডা সকলোতে সুলভ হৈ পৰা ঋণাত্মক কথা-বতৰাবোৰ ন-বিনিয়োগকাৰী এজনৰ বাবে তেওঁৰ তথ্য ভাণ্ডাৰৰ প্ৰাথমিক তথ্য হ’বলৈ ধৰে৷ অনিশ্চয়তাৰে ভৰা সেই পৰিবেশত লোকচানৰ আশংকা থকা সকলো বিনিয়োগৰ পৰা আঁতৰি অহিবলৈ মন যোৱাটো তেওঁৰ বাবে তেনেই স্বাভাৱিক প্ৰতিক্রিয়া৷ সেই সময়ত সেইবোৰ উপদেশ তেওঁৰ বাবে বেছি গ্ৰহণযোগ্য হয, যিবোৰে তেওঁক ইকুইটি বিনিয়োগৰ পৰা আঁতৰি আহিবলৈ উৎসাহ যোগায়৷ তেওঁ দেখা পায় যে গৰিষ্ঠসংখ্যক মানুহে ইকুইটিৰ লগত জড়িত সম্পদ বিক্রী কৰি ফিক্সড ডিপ’জিট, ইঞ্চুৰেন্সৰ ট্ৰেডিচনেল প্লেন কিনাটো উত্তম পন্থা বুলি বিবেচনা কৰিবলৈ লৈছে৷ কোম্পানীবোৰেও তেওঁলোকৰ সেই দিনবোৰত জনপ্ৰিয় হোৱা বিত্তীয় দ্ৰব্যৰ সমৰ্থনত অতি শেহতীয়া প্ৰদৰ্শনৰ ভিত্তিত ঋণসম্পদ আৰু ইকুইটিৰ তুলনামূলক বিশ্লেষণ আগবঢ়ায়৷ (নাপাহৰিব, তেওঁলোক বিক্রেতা৷ গ্ৰাহকে কল বেয়া পালে কমলা আগবঢ়াই দিয়াটো বিক্রেতাৰ ধৰ্ম৷) সেই সময়ত ‘বজাৰ চিৰকাললৈ ডুবি নাথাকে’, ‘আপোনাৰ যদি হাতত সময় আছে বিনিয়োগ অব্যাহত ৰাখক’ আদি উপদেশবোৰ ঠগ-প্ৰৱঞ্চনাসদৃশ অনুভৱ হয়৷ কাৰণ এনেজাতীয় সোঁতৰ বিপৰীতে অৱস্থান লোৱা উপদেশবোৰে মানুহজনৰ ব্যক্তিগত অনুভৱক সমৰ্থন কৰা নাই৷
ইয়াৰ বিপৰীত ছবিখন বজাৰ তুংগত থকা অৱস্থাৰ৷ কিন্তু লক্ষ্য কৰক সমৰ্থন পক্ষপাতে সেই সময়তো কেনেদৰে ক্রিয়া কৰে৷ লাভৰ মুখ দেখিবলৈ পাই বহু বিনিয়োগকাৰী হৈ উঠে অত্যুৎসাহী৷ বিগত সময়ছোৱাত ইকুইটি বিনিয়োগে দেখুওৱা ফলাফলত তেওঁলোক হৈ পৰে সন্মোহিত৷ ইকুইটি বজাৰৰ সূচকাংক যিমানে ওপৰলৈ গতি কৰে, তেওঁলোকৰ উৎসাহো বৃদ্ধি পাই গৈ থাকে৷ আন সকলো ৰক্ষণশীল বিনিয়োগ, যেনে ফিক্সড ডিপ’জিট, ৰেকাৰিং ডিপ’জিটৰ পৰা টকা উলিয়াই ইকুইটিত বিনিয়োগ কৰিবলৈ উদবাউল হৈ উঠে৷ ইকুইটি বজাৰৰ মূল্যায়নত ব্যৱহাৰ হোৱা ‘প্ৰাইচ আৰ্নিং’ৰ দৰে অনুপাতবোৰে তেওঁলোকক সতৰ্ক কৰিব নোৱৰা হৈ আহে৷ ২০০৭ চনৰ দৰে ইকুইটি বজাৰ তুংগত থকা দিনবোৰত এনে উত্থান অনাগত ২০-২৫ বছৰলৈ এইদৰেই অব্যাহত থাকিব বুলি বিশ্বাস কৰা মানুহৰ সংখ্যা তেনেই কম নাছিল৷ সতৰ্কবাণী, বিত্তীয় নিয়মাণৱৰ্তিতা সেইবোৰ সময়ত অতি বিৰক্তিদায়ক উপদেশ৷ কাৰণ ধনাত্মক খবৰবোৰ বতাহত উৰি ফুৰিছিল আৰু সেইবোৰে মানুহৰ বিশ্বাসৰ প্ৰাথমিক তথ্যবোৰৰ সমৰ্থন কৰিছিল৷ মানুহৰ মুখে মুখে কেৱল ৰিটাৰ্ন বা ফলৰ কথা৷ অমুক ফাণ্ডে যোৱা এবছৰত ইমান ফল দিছে, তমুক ষ্টকটোৱে ইমান দিছে ইত্যাদি ইত্যাদি৷ বিগত দুই-তিনি বছৰৰ অভিজ্ঞতাৰ ভিত্তিত নির্মাণ হোৱা মানুহৰ প্ৰত্যাশাত তিনি বছৰত টকা দুগুণ হোৱাটো যেন তেনেই সাধাৰণ কথা৷ ৰিস্ক বা ক্ষতিভয়ৰ কথা পাতিবলৈ বা বুজিবলৈ কাৰো সময় নাই৷ উছাহৰ সময়ত এনে লাগে সেইবোৰ যেন তেনেই অলাগতিয়াল কথা৷ দুৰ্ভাগ্য, অকল ধনাত্মক তথ্যক বিশ্বাসযোগ্য বুলি ভাবি আগবঢ়া বহুজন সৰ্বস্বান্ত হ’বলগা হৈছিল ২০০৮ চনৰ জানুৱাৰীৰ পিচৰ সময়ছোৱাত৷ বিনিয়োগকাৰীসকলে তেওঁলোকৰ বিশ্বাসৰ বিপৰীতে অহা তথ্যসমূহ নিৰপেক্ষভাৱে বিশ্লেষণ কৰিব নোৱৰাটো তেওঁলোকৰ সেই দুৰ্ভাগ্যৰ অন্যতম প্ৰধান কাৰণ আছিল৷
কাকতালীয়ভাৱে এই লেখাটো যুগুতাই থকা অৱস্থাত এজন পাঠকৰ লগত হোৱা কথা-বতৰাত যেন এই ‘সমৰ্থন পক্ষপাত’কেই দেখা পালো৷ ব্যক্তিজন পেছাত শিক্ষক৷ তেওঁ ইকুইটি বিনিয়োগৰ বিষয়ে জানিব বিচাৰে৷ কথা পাতি এনে লাগিল ইকুইটি সম্পদ শ্ৰেণীটোৰ সম্বন্ধে তেওঁৰ প্ৰাথমিক ধাৰণাখিনি এতিয়ালৈকে গঢ় লৈ উঠা নাই৷ মই সুধিলো – আপোনাৰ হাতত অন্ততঃ ১০ বছৰ সময় আছে নে নাই? উত্থান-পতনৰ মাজেৰে ইকুইটি বিনিয়োগত লাভৱান হ’বলৈ হ’লে আপুনি সময় দিয়াৰ প্ৰয়োজন হ’ব৷ সেইবাবেই ইকুইটিক দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগৰ বাবেহে উপযোগী বিত্তীয় সম্পদ বুলি গণ্য কৰা হয়৷ তেওঁক সুধি গম পালো যে তেওঁৰ আগে ইকুইটিত বিনিয়োগ কৰাৰো অভিজ্ঞতাও নাই৷ সেয়ে ক’লো প্ৰথমে মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ জৰিয়তে ইকুইটিত বিনিয়োগ কৰাই আপোনাৰ বাবে ভাল হ’ব৷ চিপ পদ্ধতিৰে অন্ততঃ দহ বছৰৰ পিচৰ বিত্তীয় লক্ষ্যৰ কথা ভাবি ভাল ইকুইটি মিউচুৱেল ফাণ্ডত বিনিয়োগ আৰম্ভ কৰিব পাৰে৷ মোৰ ৰক্ষণশীল কথা-বতৰাত বৰ পতিয়ন নোযোৱা যেন পাই কথা আগবঢ়াওঁতে গম পালো তেওঁ সদ্যহতে ইকুইটি বিনিয়োগ বিষয়ক কৰ্মশালা এখনত ভাগ লৈছিল৷ য’ত তেওঁক ডিমেট একাউণ্ট খুলি প্ৰতক্ষ্যভাৱে কোম্পানীৰ শ্বেয়াৰ আদিত বিনিয়োগ তথা বেপাৰ (ট্ৰেডিং) কৰাৰ বিভিন্ন কৌশল শিকাইছিল৷ এতিয়া সেই ব্যক্তিজনৰ মোৰ কথাবোৰ ভাল নলগাত সমৰ্থন পক্ষপাতৰ ভূমিকা কেনেকুৱা তাক চাওঁ আহক – প্ৰথম কথা, বৰ্তমান বজাৰৰ অৱস্থা, বাতৰিকাকত-টিভিযোগে প্ৰচাৰ হৈ থকা ধনাত্মক কথাবোৰে তেওঁক ইতিমধ্যে আশাবাদী কৰি তুলিছে৷ দ্বিতীয়তে কৰ্মশালাৰ ধনাত্মক কথা-বতৰাবোৰে তেওঁৰ বিশ্বাসৰ সপক্ষে ক্রিয়া কৰিলে৷ সেয়ে মনঃপূত হ’ল৷ কিন্তু মোৰ ৰক্ষণশীল কথাবোৰে তেওঁৰ প্ৰত্যাশাক পিচলৈ টানিলে৷ যি কাৰণত মোৰ কথাবোৰে তেওঁক সুখী কৰিব নোৱাৰিলে৷ সম্পূৰ্ণ সম্ভাৱনা আছে মোৰ উপদেশ তেওঁৰ তথ্য ভাণ্ডাৰত স্থান নোপোৱাৰ৷ বিনিয়োগৰ লগত জড়িত এজন হিচাপে প্ৰায়ে অনুভৱ কৰো কাৰোবাৰ বিশ্বাসৰ বিপৰীতে থকা তথ্যবোৰ তেওঁৰ ওচৰত গ্ৰহণযোগ্য কৰি তোলাটো কিমান প্ৰত্যাহ্বানজনক৷ এনে পৰিস্থিতিত মই প্ৰায় সোধা এটা প্ৰশ্ন হ’ল – ‘আপুনি বাৰু মোৰ কথাবোৰ কেনে হোৱাটো বিচাৰে? আপুনি শুনি ভাল পোৱা নে আপোনাৰ প্ৰকৃততে ভাল হোৱা?’ মই এটা কথা জানো যে হ্ৰস্বম্যাদত বজাৰৰ গতি কি হ’ব, মই তাক সঠিককৈ নাজানো৷ সেইবাবেই বজাৰৰ ভালৰ দিনতেই হওক বা বেয়া দিনতেই হওক ব্যক্তিগত বিত্তীয় পৰিকল্পনাত ইকুইটিক কম সময়ৰ বিনিয়োগৰ বাবে উপযোগী সম্পদশ্ৰেণী বুলি মই নাভাবো৷
*****
(লেখাটো পূৰ্বে অসমীয়া প্ৰতিদিন কাকতত ২৭ আৰু ২৮ আগষ্ট, ২০১৫ত দুটি খণ্ডত প্ৰকাশ পাইছিল)
ধৰক, অপোনাৰ মৰমৰ বাহনখন আপুনি বিক্রী কৰিব খুজিছে৷ সেইখনৰ উচিত মূল্য কিমান হ’ব বাৰু? অনুগ্ৰহ কৰি এক মুহূৰ্তৰ বাবে পঢ়াৰ পৰা চকু আঁতৰাই সংখ্যাটো নিৰ্ধাৰণ কৰকচোন৷
নাই, এই উদাহৰণটোৰ বাবে আপোনাৰ গাত ভেঁজা নলওঁ৷ মানে ল’বলৈ সংকোচ হৈছে৷ সেয়ে মোৰ মাজেৰেই ঘটনাটো লক্ষ্য কৰক৷ ধৰক, অফিচৰ পৰা গধূলি ঘৰলৈ ঘূৰোতে মনত পৰিল মাছ অলপ লৈ যোৱাৰ ফৰমাইচ এটা আছিল৷ সেয়ে ৰ’লো দৈনিক বজাৰৰ সন্মুখত৷ মাছৰ বজাৰত সোমায়েই পালো নহয, বহু দিন লগ নোপোৱাকৈ থকা পুৰণি বন্ধু এজনক৷ মাছ নিৰ্বাচনৰ বিষয়টো হৈ পৰিল গৌণ৷ বন্ধুৰ লগত কথা পাতি পাতিয়েই মাছ চালো, ওজন কৰালো আৰু বেপাৰীক টকা দি মাছৰ টোপোলা হাতত ল’লো৷ হাতত টোপোলা লৈও আমাৰ কথা চলিল বহুপৰ৷ ঘৰলৈ উভতি অহাৰ পিচত শ্ৰীমতীয়ে মাছখিনি চাই দেখুওৱা অভিব্যক্তিৰ পৰা ধাৰণা কৰিলো – আজিৰ বজাৰখন সিমান ভাল নহ’ল কিজানি৷ কিন্তু মই কৰা ধাৰণাতকৈও উচ্চ পৰ্যায়ৰ নিশ্চিতিৰ মোহৰ পৰিল পাকঘৰৰ পৰা ভাহি অহা ভজা মাছৰ গোন্ধত৷ মই বোলো একো নহয় দিয়া, মাত্ৰ অলপ বেছিকৈ ভাজিবা৷ নিশা ভাতৰ টেবুলত ঘৰৰ বাকী সদস্যসকলে মাছখিনিৰ প্ৰতি প্ৰদৰ্শন কৰা আগ্ৰহহীনতাই মোক ক্ষুণ্ণ কৰিলে৷ ঘোষণা কৰিলো – আনে নাখালেও নাই, মই খাম৷ দামত কিনি অনা মাছ, লোকচান হ’বলৈতো দিব নোৱাৰি৷ বহুখিনি মাছ উদৰস্থ কৰি পাচদিনা ৰাতিপুৱা দৰবৰ টেমাৰ পৰা ন’ফ্লক্স টি জেদ টেবলেট এটা খাই শ্ৰীমতীক সুধিছো – হেৰা, ঘৰত কাঁচকল আছেনে নাইহে? মচন্দৰী শাক অলপো তুলি থ’বাচোন৷ পেটটো ভাল নহয় দেখোন!
আপুনি বাৰু কেতিয়াবা ভুল শাৰীত গভীৰ বিশ্বাসেৰে থিয় হৈ পাইছেনে? সেয়া হ’ব পাৰে কোনো কাউণ্টাৰৰ সন্মুখত অথবা হ’ব পাৰে কোনো প্ৰৱেশ দ্বাৰক লক্ষ্য কৰি আগবঢ়া মানুহৰ দীঘলীয়া লানিত৷ ধৰক, ক’ৰবাত আপুনি একাধিক কাউণ্টাৰৰ মাজৰে যিকোনো এটাত শাৰী পতাৰ প্ৰয়োজন হ’ল৷ গোটেইকেইটা কাউণ্টাৰত মানুহে শাৰী পাতিবলৈ ইতিমধ্যেই আৰম্ভ কৰিছে৷ আপুনি তুলনামূলকভাৱে চুটি শাৰীটোৰ শেষৰজন হৈ থিয় দিলেগৈ৷ আপোনাৰ পাচতো বহুজন আহি থিয় হ’ল আৰু আপুনি হৈ পৰিল শাৰীটোৰ মাজৰ এজন৷ কাউণ্টাৰবোৰ এতিয়াও খোলা নাই৷ আপুনি ধৈৰ্যসহকাৰে অপেক্ষা কৰিলে৷ কিছু সময়ৰ পাচত কাউণ্টাৰৰ খিৰিকীবোৰ এখন এখনকৈ খোল খালে৷ কিন্তু নুখুলিল আপোনাৰ শাৰীটোৱে খুন্দিয়াই থকাখনহে৷ হঠাৎ কোনোবাই আঙুলিয়াই দিলে কাউণ্টাৰৰ খিৰিকীৰ ওপৰত থকা জাননীখনলৈ – অনিবাৰ্য কাৰণবশতঃ কাউণ্টাৰটো সেইদিনা বন্ধ থকাৰ কথা৷ ধেই! হতাশা মিশ্ৰিত হাঁহিৰ মাজত শাৰীটো ভাগি থাকিল নিমিষতে৷ কিয় এনে হয়? কিয় এজনে কৰা ভুলৰ পাচত বাকীসকলে যোগ দিয়ে? কাৰণটো মনস্তাত্ত্বিক, যাক কোৱা হয় জাক বা পাল মানসিকতা (Herd Mentality)৷ আগৰ মানুহজনে নিশ্চয় জানি-শুনিয়েই শাৰী পাতিছে বা আগৰ মানুহখিনিয়ে ভুলকৈ শাৰী পাতিবলৈ বুৰ্বক নে কিবা? এনে বিভিন্ন যুক্তিয়ে আপোনাক বিশেষ অনুসন্ধান নকৰাকৈ ভুল শাৰী এটাৰ এজন হ’বলৈ বাধ্য কৰে৷ ২০১১ চনত ভূপেন হাজৰিকাৰ দেহাৱসানৰ পিচত তেখেতৰ নশ্বৰদেহ অন্তিমবাৰৰ বাবে দৰ্শন কৰিবলৈ দীঘলীপুখুৰীৰ পাৰত জেলেপী পাক মাৰি মাৰি আগবঢ়া জৰ্জ ফিল্ডমুখী মানুহৰ সুদীৰ্ঘ শাৰীত বহুপৰ কটোৱাৰ সময়তো দেখিছিলো এনে দুই-এক ভুল শাৰী৷ হ’ব পাৰে অভাৱনীয় দীঘল শাৰীৰ শেষত থিয় হোৱাৰ পৰা পৰিত্ৰাণ বিচাৰি দুই এজনৰ সেয়া আছিল ইচ্ছাকৃত প্ৰচেষ্টা৷ কিন্তু শাৰীৰিক ভাষা লক্ষ্য কৰি এনে লাগিছিল তেনে শাৰীৰ অলপ পিচলৈ থকাসকলে হয়তো নাজানিছিল তেওঁলোক যে একোটা ভুল শাৰীৰ অংশ৷
ঘৰৰ পর্দাকেইখন পুৰণি হ’ল বুলি পত্নীয়ে আপোনাক বহু দিনৰ পৰাই কাণ চুৱাই আছে৷ আপুনিও অনুভৱ কৰিছে – এৰা, প্ৰায় ৮-১০ বছৰমানেই হ’ল দেখোন, আনহে নালাগে ড্ৰয়িংৰুমৰ পৰ্দাকেইখনো সলনি হোৱা নাই৷ ৰাতিপুৱাৰ চাহৰ টেবুলতে ককৰ্থনাৰ সুৰত কথাটো আকৌ শুনিবলগা হোৱাত আপুনি ঠিক কৰিলে আজিয়েই দোকানলৈ যোৱা হওক৷ আবেলি আনৰ মুখত ভাল বুলি শুনি থকা নতুন ফাৰ্নিছিঙৰ দোকানখনলৈ আপুনি সপত্নীক ওলাল৷ দোকানত ৰং-বিৰঙৰ নানা তৰহৰ পৰ্দাৰ কাপোৰ ওলমি আছে৷ আপোনালোক দুয়োৰে পছন্দ হোৱা কাপোৰৰ ঠাক এটালৈ আঙুলিয়াই দোকানীক সুধিলে – মিটাৰত কিমান? দোকানীয়ে দাম এটা ক’লে৷ আপুনি বহুদিন পৰ্দাৰ কাপোৰ কিনা নাই বা দোকানখনত সোমোৱাৰ আগতে বেলেগত সোধা-পোছা কৰি দামৰ ধাৰণা এটাও কৰি অহা নহ’ল৷ এক কথাত আপুনি নাজানে প্ৰকৃততে তেনেকুৱা ধৰণৰ পৰ্দা কাপোৰৰ দাম কিমান হোৱা উচিত৷ কিন্তু দোকানীৰ কথা-বাৰ্তাৰ পৰা এটা কথা ঠিক বুজিছে যে এইখন ‘ফিক্সড দাম’ৰ দোকান নহয়৷ কিমান দাম কমাব আপুনি? ১০ শতাংশ? ২০ শতাংশ? এতিয়া আন এটা প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিয়কচোন৷ ধৰক, দোকানীজনে আপোনাক এই অলপ আগতে কোৱা দামতকৈ ২০ শতাংশ কমকৈ যদি ক’লেহেঁতেন, আপুনি বাৰু সেই দামত সন্তুষ্ট হ’ব পাৰিলেহেঁতেননে? হয়তো আনসকলৰ দৰে আপুনিও সন্তুষ্ট হ’ব নোৱাৰিলে হয়৷ তেতিয়াও আপুনি দিব খোজা দামটো দোকানীয়ে বিচৰা দামতকৈ এতিয়াৰ দৰে ১০ শতাংশ, ২০ শতাংশ বা আপুনি ভবাধৰণে কম নহ’লহেঁতেননে? আচলতে আপুনি কমাব বিচৰা দামটো নিৰ্ভৰ কৰিছে দোকানীয়ে কোৱা দামটোৰ ওপৰত৷ ইয়াকে আচৰণ সম্বন্ধীয় মনোবিজ্ঞানত কোৱা হয় এংকৰিং এণ্ড-এডজাষ্টমেণ্ট৷ অসমীয়াত কিজানি হ’ব লংগৰ পেলোৱা আৰু ঠিক-ঠাক কৰা৷ আপোনাৰ মন জাহাজৰ লংগৰ পৰিল দোকানীয়ে কোৱা দামটোতে আৰু তাৰ পিচত আপুনি সেই দামকে ভিত্তি হিচাপে লৈ এটা সিদ্ধান্তলৈ আহিবলৈ চেষ্টাহে কৰিছে মাত্ৰ৷ দাম-দৰ চলা বহু দোকানত দোকানীয়ে উদ্ভট দাম এটা মতাৰ উদ্দেশ্য এটাই – যাতে আপোনাৰ লংগৰ সেই দামটোতে পৰে আৰু আপুনি কমাব বিচৰা দামটো পিছলি বৰ তললৈ নাহে৷ যি কথা নিশ্চয় আপুনিও নুবুজা নহয়৷ আন এটা উদাহৰণ লওক৷ আপুনি বাৰু বিভিন্ন গাড়ী কোম্পানীৰ টেষ্ট ড্ৰাইভৰ বাবে ৰখা নতুন গাড়ীকেইখনলৈ মন কৰিছেনে? চাব, সেইবিলাক সদায়ে উচ্চতম মডেলটোৰ গাড়ী৷ কোম্পানীয়ে বিচাৰে আপুনি যেতিয়া চলাব তেতিয়া লংগৰটো যেন সেই মডেলটোতে পৰে৷ সেইখন চলোৱাৰ পিচত বা তাত থকা সা-সুবিধাখিনি প্ৰত্যক্ষ কৰাৰ পিচত সৰ্বাধিক সম্ভাৱনা আছে, আপুনি সেই মডেলটোৱেই নিৰ্বাচন কৰিব৷ আপোনাৰ লংগৰটো যদি এবাৰ পৰি যায় দামৰ কথা চিন্তা কৰিলেও খুব বেছি তাৰ পিচৰটো মডেলতকৈ তললৈ আপুনি নামিব নোৱাৰিব কিজানি৷ এয়া এক কৌশল উচ্চতম মডেলৰ গাড়ীৰ প্ৰতি আপোনাক আকৰ্ষিত কৰাৰ৷