Archives for November 2016

আপোনাৰ প্ৰিয় বাহনখন দুচকীয়াই হওক বা চাৰিচকীয়াই হওক, চালক হিচাপে নিজকে আপুনি কোন পৰ্যায়ৰ বুলি ভাবে? যিসকলে এই লেখাটো পঢ়িছে, সেইসকলৰ ভিতৰত চালক হিচাপে আপুনি নিজকে কোনটো ভাগত ৰাখিব – (ক) উত্তম, (খ) মধ্যমতকৈ উচ্চ, (গ) মধ্যম, (ঘ) মধ্যমতকৈ নিম্ন, (ঙ) নিম্নখাপৰ আৰু (চ) ক’ব পৰা নাযায়৷ উত্তৰটো নিজকে দিয়ক আৰু পিচৰ দফাটোলৈ আগবাঢ়ক৷

১৯৬৫ চনত দুজন মনোবিজ্ঞানী কেৰ’লিন প্ৰেষ্টন (Caroline Preston) আৰু ষ্টেনলি হেৰিছ (Stanley Harris) য়ে এটা গৱেষণামূলক সমীক্ষা চলাইছিল৷ আমেৰিকাৰ চিয়াটল অঞ্চলৰ ৫০ জন গাড়ীচালকক তেওঁলোকৰ  শেহতীয়া ভ্ৰমণটোত চালক হিচাপে তেওঁলোকৰ দক্ষতা আৰু সজাগতা তেওঁলোকৰ দৃষ্টিত কেনে আছিল তাৰ উত্তৰ বিচাৰিছিল৷ দুই তৃতীয়াংশ চালকে মত প্ৰকাশ কৰিলে যে তেওঁলোক অন্ততঃ আনদিনাৰ সমানেই সক্ষম তথা সতৰ্ক আছিল৷ কিছুসংখ্যকে ক’লে যে তেওঁলোকৰ গাড়ীচালনা অতি উচ্চখাপৰ আছিল৷ আচৰিত হ’বলগা কথাটো কি জানেনে? প্ৰিষ্টন আৰু হেৰিছে এই সকলো সাক্ষাৎকাৰ লৈছিল হাস্পতালত৷ অৰ্থাৎ এই সকলো ড্ৰাইভাৰেই শেষৰটো যাত্ৰা দুৰ্ঘটনা এটাৰে সামৰি এম্বুলেন্সত উঠি হাস্পতালৰ বিছনা অধিগ্ৰহণ কৰিছিলগৈ৷

ড্ৰাইভাৰকেইজন উন্মাদ আছিল নেকি? নে মিছা কথাৰে নিজৰ দোষ ঢাকিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল? নাই, তেওঁলোক উন্মাদো নাছিল, মিছা কথাৰে আভুৱা ভাঁৰিবলৈও যত্ন কৰা নাছিল৷ তেওঁলোক আছিল আপোনাৰ আৰু মোৰ দৰেই সম্পূৰ্ণ স্বাভাৱিক আৰু যি কৈছিল সেয়া তেওঁলোকে বিশ্বাস কৰিছিল৷ এনেধৰণৰ অসংখ্য সম্পৰীক্ষাৰ ভিত্তিত মনোবিজ্ঞানীসকলে ক’ব খোজে যে সকলো সুস্থ মানুহৰ এটা অন্যতম মৌলিক চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্য হ’ল তেওঁলোক যিমানৰ মানুহ তাতোতকৈ নিজকে উচ্চখাপৰ বুলি বিশ্বাস কৰে৷ এই ধৰক, ভাস্কৰ জ্যোতি বৰুৱা আচলতে যিমান ভাল বিত্তীয় উপদেষ্টা, তাতোতকৈ নিজকে বেছি ভাল বুলি গণ্য কৰে৷ তেওঁৰ লেখাবোৰ যি পৰ্যায়ৰ তাতোতকৈ উচ্চ পৰ্যায়ৰ বুলি ভ্ৰান্ত ধাৰণা এটা কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে৷ এতিয়া আহকচোন, মই লেখাটোৰ আৰম্ভণিতে সোধা প্ৰশ্নটোলৈ উভতি যাওঁ৷ যদিহে আপুনি সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ ভাগটোৰ এজন, তেন্তে আপোনাৰ উত্তৰটো ‘উত্তম’ অথবা ‘মধ্যমতকৈ উচ্চ’ হ’ব লাগে৷ কিন্তু আপুনিয়েই এবাৰ ভাবি চাওকচোন – এই লেখাটো কোনে কোনে পঢ়ি আছে তাক জানো আপুনি জানে? তেন্তে কেনেকৈ নিজৰ স্তৰ নিৰূপণ কৰিলে? হয়তো আপোনাৰ অত্যধিক আত্মবিশ্বাসেই তেনেকৈ ভাবিবলৈ আপোনাক বাধ্য কৰিলে৷ লেখাটোৰ শিৰোনামেও কিজানি তেনেদৰে ভবাত ইন্ধন যোগালে৷ সেই প্ৰৰোচনা আছিল  ইচ্ছাকৃত৷

মনোবিজ্ঞানীয়ে কয় যে হাইণ্ডচাইট বায়াছ (মই আগতেই জানিছিলো!) আৰু আশাবাদৰ পক্ষপাতৰ লগ লাগি অত্যধিক আত্মবিশ্বাসে আপোনাক নিজৰেই আটাইতকৈ ডাঙৰ শত্ৰুলৈ পৰ্যবসিত কৰিব পাৰে৷ কিন্তু এইটো কথাও সমান্তৰালভাৱে শুদ্ধ যে এই অত্যধিক আত্মবিশ্বাসেই আমাক আমাৰ সীমাবদ্ধতা ভাঙিবলৈ সুযোগ দিয়ে৷ নতুন কিবা এটা কৰিবলৈ প্ৰেৰণা যোগায়৷ অন্যথা ব্যৱসায় নাইবা ধন উপাৰ্জনৰ ক্ষেত্ৰত অনিশ্চয়তা থকা পেছা এটা গ্ৰহণ কৰি সপোন খেদিবলৈ মানুহ আগ্ৰহী নহ’লহেঁতেন৷ ডেনিয়েল কাহ্‌নেমেনৰ কিতাপ ‘থিংকিং, ফাষ্ট এণ্ড শ্ন’ (Thinking, Fast and Slow)’ত উল্লেখ থকা এটা সমীক্ষামতে আমেৰিকাৰ দৰে পুঁজিবাদৰ স্বৰ্গ বুলি বিবেচিত হোৱা দেশ এখনতো এজন ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগীয়ে নতুন ব্যৱসায়ত ৫ বছৰ সফলতাৰে অতিক্রম কৰাৰ সম্ভাৱনা মাত্ৰ ৩৫ শতাংশ৷ অৰ্থাৎ প্ৰতি এশটা নতুন ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ৰ ৩৫ টাইহে ৫ বছৰ পূৰ কৰে৷ বাকীবোৰৰ ৫ বছৰৰ পূৰ্বেই মৃত্যু ঘটে৷ এই তথ্য নিশ্চিতভাৱে ন-উদ্যোগীক অনুপ্ৰাণিত কৰিব পৰাকৈ আকৰ্ষণীয় নহয়৷ কিন্তু আমেৰিকাৰ উদ্যোগীক এনেধৰণৰ সমীক্ষাই নিৰুৎসাহো কৰিব পৰা নাই৷ গড় হিচাপে তেওঁলোকে বোলে নিজৰ সম্ভাৱনীয়তা ৬০ শতাংশ বুলি ভাবে৷ তথ্যতকৈ প্ৰায় দুগুণ বেছি প্ৰত্যাশা৷ এইখিনিতে গুৰুত্বপূৰ্ণ কথাটো হ’ল যে আত্মবিশ্বাস আৰু অত্যধিক আত্মবিশ্বাসৰ সীমাৰেখাডাল কিন্তু স্পষ্ট নহয়৷ সেয়ে ইয়াক অনুধাৱণ কৰাৰ স্বাৰ্থত নিজেই নিজৰ সুক্ষ্ম বিশ্লেষক হোৱাৰ প্ৰয়োজন হয় অধিক৷ কাৰণ আনে কৰা মূল্যায়ণত সততেই দেখা যায় যে সফলতাৰ ওপৰতেই যেন নিৰ্ভৰ কৰে আত্মবিশ্বাসৰ সংজ্ঞা৷ বিফল হ’লে যিখিনি বিশ্বাসে অত্যধিক আত্মবিশ্বাস বুলি সমালোচিত হয়, সফল হ’লে কিন্তু সেই একেখিনিয়েই আত্মবিশ্বাস বুলি প্ৰশংসিত হয়৷ সেয়ে আমাৰ চিৰসংগী ‘অত্যধিক আত্মবিশ্বাস’কণ ক’ত ব্যৱহাৰ কৰিম আৰু ক’ত পৰিহাৰ কৰিম সেই বিষয়ে সচেতন হোৱাটোহে সাৰ কথা৷

বিনিয়োগৰ প্ৰসংগত যিসকলৰ উদ্দেশ্য ভৱিষ্যতৰ উদ্দেশ্য পূৰণ বা যিসকলে দুঃসাহসিক অভিযানৰ উত্তেজনাকণ বিচাৰি বিনিয়োগৰ পৃথিৱীত প্ৰৱেশ কৰা নাই, তেওঁলোকৰ অত্যধিক আত্মবিশ্বাসৰ কবলত নপৰিবলৈ অতিৰিক্ত সাৱধানতা লোৱাৰ প্ৰয়োজন হয়৷ এজন অত্যধিক আত্মবিশ্বাসী বিনিয়োগকাৰীয়ে ভাবে যে পূর্বানুমান কৰাত তেওঁ সিদ্ধহস্ত আৰু নিজৰ সকলো সিদ্ধান্ত নিখুঁট বুলি প্ৰয়োজনতকৈ বেছি প্ৰত্যয়ৰে বিশ্বাস কৰে৷ অত্যধিক আত্মবিশ্বাসে বিনিয়োগকাৰীক বিধ্বস্ত কৰা উদাহৰণেৰে ভৰি আছে বিনিয়োগৰ জগতখন৷ সেয়ে সফল বিনিয়োগকাৰীয়ে অনুশীলন তথা অনুশাসনৰ জৰিয়তে অত্যধিকভাৱে আত্মবিশ্বাসী নহ’বলৈ যত্ন কৰে৷ এই ক্ষেত্ৰত কিম্বদন্তি বিনিয়োগকাৰী ‘ৱাৰেন বাফেট’ক আমি উদাহৰণ হিচাপে ল’ব পাৰো৷ তেওঁৰ অন্যতম বিনিয়োগ কৌশল হ’ল সুৰক্ষাৰ সীমা (Margin of Safety) ৰ ধাৰণাটো৷ যিটো ধাৰণাৰ উদ্ভাৱক আছিল তেওঁৰেই গুৰু বেঞ্জামিন গ্ৰাহাম৷ এই ধাৰণা অনুসৰি বিনিয়োগ কৰিব খোজা  কোম্পানীটোৰ শ্বেয়াৰৰ উচিত মূল্য তেওঁৰ বিশ্লেষণত ১০০ টকা বুলি যদি বিবেচিত হয়, তেন্তে ১০০ টকাই নহয়, সেই কোম্পানীৰ শ্বেয়াৰ ৯৮ টকা হ’লেও কিনিবলৈ তেওঁ আগ্ৰহী নহয়৷ কিন্তু কিয়? বাফেটে নিজৰ বিশ্লেষণ আৰু ভৱিষ্যৎ দৃষ্টিক শতাংশৰ হিচাপত কম মূল্য দিব খোজে৷ অৰ্থাৎ তেওঁ যদি সেই হাৰ ২৫ শতাংশ বুলি নিৰ্ধাৰণ কৰে তেন্তে সেই বিশেষ কোম্পানীটোৰ শ্বেয়াৰ কিনাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁ দিব বিচৰা সৰ্বোচ্চ দাম হ’ব ৭৫ টকা৷ ৭৫ ৰ পৰা ১০০ ৰ মাজৰ এই ২৫ টকাৰ ব্যৱধানটোক তেওঁ সুৰক্ষাৰ সীমা বুলি গণ্য কৰে৷ নিজৰ বিশ্লেষণত থাকি যাব পৰা ভুল-ত্ৰুটিৰ বাবে তেওঁৰ বিনিয়োগৰ সিদ্ধান্তই শাস্তি নাপাবলৈ কৰা এক প্ৰচেষ্টা৷

*****

(লেখাটো পূৰ্বে অসমীয়া প্ৰতিদিন কাকতত ৭ মে’, ২০১৫ত  প্ৰকাশ পাইছিল)

তিনি বছৰ পূৰ্বে ক্ৰয় কৰা বেংক ফিক্সড ডিপ’জিটটোৰ ম্যাদ সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ বাবে পুনৰ বিনিয়োগ কৰিবলৈ গৈ  বীৰেন শইকীয়া আচৰিত হ’ল। ২০১৩ চনত বেংকে তিনি বছৰীয়া ফিক্সড ডিপ’জিটৰ বিপৰীতে সুত দিছিল বাৰ্ষিক হিচাপত ৮.৭৫ শতাংশ।কিন্তু বেংকে কৈ আছে বৰ্তমান তিনি বছৰীয়া ফিক্সড ডিপ’জিটৰ বিপৰীতে সুত মাত্ৰ ৭ শতাংশ। শইকীয়া ডাঙৰীয়াই হিচাপ এটা কৰিলে – যিহেতু তেওঁ ৩০ শতাংশ হাৰত আয়কৰ দিব লাগে, আয়কৰ দিয়াৰ পাচত তেওঁৰ হাতত যি সুত ৰ’বগৈ  সেই হাৰ মোটামুটি ৪.৯ শতাংশহে। তেওঁ পঢ়িবলৈ পোৱা এক তথ্যমতে ২০১৬ চনটোত ভাৰতত উপভোক্তা দৰ সূচকাংক অনুসৰি গড মুদ্ৰাস্ফীতি প্ৰায় ৫.৭১ শতাংশ।তাৰ মানে তেওঁৰ হাতলৈ অহা সুতেৰে মুদ্ৰাস্ফীতি ৰুধিব পৰা নাযাব। তেওঁ চিন্তা কৰিবলৈ ধৰিলে- ঋণ সম্পদতে বিনিয়োগ কৰি কিদৰে ইয়াতকৈ অলপ বেছি ৰিটাৰ্ন পোৱা সম্ভৱ? সেইদিনাই ৭ শতাংশ হাৰত পুনৰ তিনি বছৰৰ কাৰণে ফিক্সড ডিপ’জিট কৰাৰ পৰিবৰ্তে আন কিবা বিকল্প আছে নেকি তাক ভালদৰে চাবলৈ অলপ সময় লোৱাটো বেয়া নহ’ব বুলি ভাবি তেওঁ ঘৰলৈ ঘূৰি আহিল।

এই ক্ষেত্ৰত বীৰেন শইকীয়াৰ বাবে এটা বিকল্প হ’ব পাৰে ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ড।কিন্তু বেংকে চুক্তিমূলক সুত দিয়াৰ বিপৰীতে মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ৰিটাৰ্ন বজাৰ নিৰ্ভৰ। সুতৰ উত্থান-পতনৰ ওপৰত ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ৰিটাৰ্ন নিৰ্ভৰশীল। ফিক্সড ডিপ’জিটৰ নিদিৰ্ষ্ট কাল দৈৰ্ঘ্যৰ বিপৰীতে প্ৰায় সমান এভাৰেজ মেচিঅ’ৰিটি থকা ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডত ০.৫ বা ১ শতাংশ বেছি ৰিটাৰ্নৰ সম্ভাৱনা থাকিলেও প্ৰকৃত লাভ কিন্তু আয়কৰৰ দিশৰ পৰাহে হয়।৩ বছৰতকৈ বেছি সময় ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডত বিনিয়োগ কৰিলে দীৰ্ঘম্যাদী মূলধনী লাভৰ ওপৰত যি কৰ দিব লাগে তাত ইনডেক্সেচনৰ সুবিধা ল’ব পাৰি। এই সুবিধা গ্ৰহণ কৰাৰ পাচত বিনিয়োগকাৰীজনে দিবলগা কৰ চকুত লগাকৈ কম হয়।এটা উদাহৰণৰ সহায়ত কথাখিনিৰ অলপ ভিতৰলৈ সোমাও আহকচোন।

২০১৩ চনত কৰা তিনি বছৰীয়া বেংক ফিক্সড ডিপ’জিটত বীৰেন শইকীয়াৰ আয়কৰৰ পাচত ৰৈ যোৱা সুতৰ হাৰ শতাংশৰ হিচাপত ৬.১৩ (৮.৭৫ – ২.৬২)।ধৰক, তেওঁ ইয়াৰ পৰিবৰ্তে যদি মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ডেট ফাণ্ডত তিনি বছৰৰ বাবে বিনিয়োগ কৰিলেহেঁতেন আৰু সেই একেই ৮.৭৫ শতাংশ হিচাপত ৰিটাৰ্ন পাব বুলি ধৰিলেও টেক্সৰ পাচত ৰৈ যোৱা ৰিটাৰ্ন কিন্তু ৮.২৫ শতাংশ হ’লহেঁতেন।কিয়নো ২০১৩-১৪ বিত্তীয় বৰ্ষত বিনিয়োগ কৰা ১০ হেজাৰ টকা বৃদ্ধি হৈ ২০১৬-১৭ চনত ১২,৮৬১ হ’লেও মুদ্ৰাস্ফীতিৰ বাবে থকা ইনডেক্সেচনৰ সুবিধা ল’লে দীৰ্ঘ্যম্যাদী মূলধনী লাভৰ ওপৰত দিবলগা টেক্স হ’লহেঁতেন মাত্ৰ ১৭৬ টকা (কষ্ট অব ইনফ্লেচন ইনডেক্স ২০১৩-১৪ = ৯৩৯ আৰু ২০১৬-১৭ = ১১২৫)।এতেকে এইটো কোৱা ভুল নহ’ব যে ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডত কৰা বিনিয়োগ বীৰেন শইকীয়াৰ বাবে আয়কৰৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা যথেষ্ট উপযোগী।মন কৰিব, মই এইটো কোৱা নাই যে তেওঁ সকলো ফিক্সড ডিপ’জিট ভাঙি ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডত বিনিয়োগ কৰক। কিন্তু তেওঁৰ বিনিয়োগৰ এটা অংশ ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডত থকাটো নিশ্চিতভাৱে ফলদায়ক হ’ব।অৱশ্যে ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডত বিনিয়োগ কৰাৰ পূৰ্বে তলৰ এইকেইটা কথালৈও মন কৰা ভাল –

১) সুতৰ হাৰ :- সামগ্ৰিকভাৱে সুতৰ হাৰ অনাগত দিনবোৰত বঢ়াৰ নে কমাৰ সম্ভাৱনা আছে তাৰ অনুমানে ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বিনিয়োগত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে।কাৰণ সুতৰ হাৰ কমিলে ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ দাম বাঢ়ে আৰু সুতৰ হাৰ বাঢ়িলে তেনে ফাণ্ডৰ দাম কমে।এই অসমানুপাতিক সম্পৰ্কটোৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিনিয়োগকাৰীয়ে কেনেধৰণৰ গড় মেচিঅ’ৰিটি পেপাৰ থকা ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডত বিনিয়োগ কৰিব সেয়া থিৰাং কৰাটো দৰকাৰ।

২) গড় মেচিঅ’ৰিটি : ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ড এটাৰ গড় মেচিঅ’ৰিটি যিমানেই বেছি হ’ব সুতৰ হাৰৰ উত্থান-পতনৰ প্ৰভাৱ সিমানে বাঢ়িব। এতেকে নিজৰ বিনিয়োগৰ বাবে থকা সময়লৈ লক্ষ্য কৰি উপযুক্ত গড় মেচিঅ’ৰিটিৰ ফাণ্ড নিৰ্বাচন কৰা দৰকাৰ। বিশেষকৈ যিসকলে কম ৰিস্ক ল’ব খোজে তেওঁলোকে বিনিয়োগ কৰা ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডটোৰ গড় মেচিঅ’ৰিটি তেওঁলোকৰ নিজা বিনিয়োগৰ সময় দৈৰ্ঘ্যৰ আশে-পাশে থকা উচিত।

৩) ইল্ড টু মেচিঅ’ৰিটি (Yield to Maturity):ফাণ্ডটোৱে যিবোৰ বণ্ড বা পেপাৰত বিনিয়োগ কৰিছে সেইবিলাক ম্যাদ সম্পূৰ্ণ হোৱা দিনটোলৈকে থ’লে কিমান ৰিটাৰ্ন পোৱা যাব তাৰ গাণিতিক প্ৰকাশ হৈছে ইল্ড টু মেচিঅ’ৰিটি। অৱশ্যে এই অংকত দুটা ধৰি লোৱা কথা হ’ল – ১) বণ্ডবোৰ ম্যাদ সম্পূৰ্ণ হোৱা দিনটোলৈকে বিনিয়োগ হৈ থাকিব। অৰ্থাৎ মাজত কিনা-বেচা নহয়। ২) সুত বা কুপন সময়মতে পাব আৰু একেটা হাৰতে পুনৰ বিনিয়োগ হ’ব।

৪) ম’ডিফাইড ডিউৰেচন (Modified Duration):-কোনো ডেট ফাণ্ডৰ মূল্য সুতৰ হাৰৰ পৰিবৰ্তনৰ লগত কিমান সংবেদনশীল তাক নিৰূপন কৰা এক বিশেষ বিত্তীয় সঁজুলি হৈছে এই ম’ডিফাইড ডিউৰেচন।ধৰক, ফাণ্ড এটাৰ ম’ডিফাইড ডিউৰেচন ৫। তাৰ অৰ্থ হ’ব সুতৰ হাৰ ১ শতাংশ কমিলে, ফাণ্ডটোৰ মূল্য ৫ শতাংশ বাঢ়িব।

৫) ক্ৰেডিট ৰেটিং :- চৰকাৰক ধাৰলৈ দিয়া ধন আটাইতকৈ বেছি নিৰাপদ। কিন্তু কোনো প্ৰতিষ্ঠান এটাক দিয়া ধাৰৰ ক্ষেত্ৰত কথাটো একে নহয়।ধাৰ বিচৰা প্ৰতিষ্ঠান একোটা সুতে-মূলে ধন সময়মতে ঘূৰাই দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত কিমান বিশ্বাসযোগ্য, সেই যোগ্যতা নিৰ্ধাৰণ কৰি একোটা শ্ৰেনীত স্থান দিয়ে ৰেটিং এজেন্সিবোৰে।অহাবাৰ এই দিশটোলৈ অলপ বিতংকৈ চকু দিম।

***********

ব্যক্তিগতভাৱে আপুনি যি ৰাজনৈতিক মতাদৰ্শতেই বিশ্বাসী নহওক কিয় যেতিয়া এজন বিনিয়োগকাৰী হিচাপে অৱতীৰ্ণ হয় তেতিয়া কিন্তু আপোনাক প্ৰয়োজন হয় পুঁজিবাদী দৃষ্টিকোণৰ৷ কাৰণ সেই সময়ত আপুনি বিচাৰে আপোনাৰ বিনিয়োগে আপোনাৰ হৈ কাম কৰক৷ আপোনাৰ আৰ্থিক লাভালাভ হৈ পৰে কেন্দ্ৰীয় বিষয়বস্তু৷ ইফালে পুঁজিবাদৰ অন্যতম মূল চালিকা শক্তি হিচাপে গণ্য কৰা হয় আশাবাদক৷ নিজক ঐশ্বৰ্যশালী কৰাৰ অপাৰ সম্ভাৱনীয়তাৰ বীজো গজে আশাবাদী ধনাত্মক চিন্তাতেই৷ কিন্তু অতিমাত্ৰা সকলো বেয়া হোৱাৰ দৰেই অতি বেছি আশাবাদো কিন্তু বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে ক্ষতিকাৰক বুলি প্ৰমাণিত হৈ আহিছে৷ অতিমাত্ৰা আশাবাদে ঋণাত্মক কথাবোৰলৈ আপোনাৰ চকু যোৱাত বাধা প্ৰদান কৰে আৰু আপোনাৰ বিশ্লেষণক কৰি তোলে পক্ষপাতদুষ্ট৷ এই অৱস্থাটোকে আচৰণ সম্বন্ধীয় বিত্তত কোৱা হয় আশাবাদৰ পক্ষপাত (Optimism Bias)৷

শেহতীয়াভাৱে ইকুইটি বজাৰৰ পৰা সকলোৰে প্ৰত্যাশা বৃদ্ধি পাইছে৷ ভাল কথা৷ আমাৰ দেশত বিনিয়োগৰ ফলেৰে মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰক পৰাভূত কৰিবলৈ হ’লে ইকুইটি সম্পদ শ্ৰেণীক কেতিয়াও উপেক্ষা কৰিব নোৱাৰো৷ বৰ্তমান মোডী চৰকাৰৰ স্থিৰতা , বিকাশ প্ৰত্যাশী কেন্দ্ৰীয় বাজেট, ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ শেহতীয়া  সুতৰ হাৰ হ্ৰাস আদি কথাবোৰে বৰ্তমান বজাৰত ধনাত্মক প্ৰভাৱ পেলাইছে৷ যোৱা এবছৰত ছেনছেক্সে প্ৰায় ৪০ শতাংশৰ আশে-পাশে ফল দিছে৷ কিন্তু সেই বুলিয়েই অনাগত বছৰবোৰতো ধাৰাবাহিকভাৱে ইকুইটি সম্পদ শ্ৰেণীৰ পৰা বাৰ্ষিক ৪০ শতাংশ বা ততোধিক ফল আশা কৰাটো উচিত হ’বনে? এনে আশাক নিশ্চয় বাস্তৱসন্মত বুলিব নোৱাৰি৷ দেখা যায় ভাল দিনৰ সোৱাদ পাই বহুতৰে প্ৰত্যাশাই  ক্রমাৎ অযুক্তিকৰ পর্যায় এটালৈ গতি কৰে৷ বিনিয়োগৰ বুৰঞ্জী খুঁচৰিলেও দেখিব যে শ্বেয়াৰ বজাৰৰ প্ৰত্যেকটো বৃহৎ পতনৰ পূৰ্বে বজাৰত ভাগ লওঁতাসকলৰ অতি আশাবাদেও বজাৰ ডুবাত অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক হিচাপে ক্রিয়া কৰে৷

বৰ্তমান সময়ত ভাৰতীয় ইকুইটি বজাৰক মূল্যায়ন কৰিবলৈ গ’লে আমি দেখিম যে বজাৰ আজি আৰু তেনেই সস্তা হৈ থকা নাই৷ এবছৰৰ আগৰ তুলনাত বজাৰ নিঃসন্দেহে আজি বেছি গৰম৷ বজাৰৰ উত্তাপ সাংখ্যিক হিচাপত ইয়াক প্ৰকাশ কৰিবলৈ ছেনছেক্স জাতীয় ইকুইটি সূচকাংকৰ পি ই অৰ্থাৎ প্ৰাইচ আৰ্নি ৰেচিঅ’ৰ আমি সহায় ল’ব লাগিব৷ এই অনুপাতটো যিমান বেছি হয় বজাৰ সিমানে গৰম হৈ পৰে, দামী হৈ যায়৷ ৫ মাৰ্চ ২০১৪ত ছেনছেক্সৰ পি ই অনুপাত আছিল ১৭.৪১ আৰু এই লেখাটো প্ৰস্তুত কৰাৰ সময়ত অৰ্থাৎ ৫ মাৰ্চ ২০১৫ ত সেই অনুপাত হ’লগৈ ২০.০২ যদিহে কোম্পানীবোৰৰ আয় বৃদ্ধি নহয় আৰু সূচকাংক ঊৰ্ধ্বগামী হৈ গৈ থাকে, তেন্তে এই অনুপাত অধিক বৃদ্ধিহে পাব৷ সেয়ে বজাৰৰ প্ৰতি আশাবাদী দৃষ্টিভংগী ৰখাৰ লগতে বজাৰক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা সূচকাংকৰ পি ই অনুপাত আৰু সামগ্ৰিকভাৱে কোম্পানীবোৰৰ  লাভ কেনে হৈছে তালৈ চকু ৰখাটো হ’ব সমতুল দৃষ্টিভংগী৷

গভীৰ আশাবাদে বিনিয়োগত কেনেদৰে পক্ষপাতমূলক ভূমিকা লয় তাৰ দুটা উদাহৰণ দাঙি ধৰিব খুজিছো –

(১) ক’ত বিনিয়োগ কৰিলে আটাইতকৈ বেছি লাভ হোৱাৰ সম্ভাৱনা তাক চাব খোজাটো মানুহৰ স্বাভাৱিক প্ৰৱণতা৷ কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ পিচত আন্তঃগাঁঠনি বা ইনফ্ৰাষ্ট্ৰাকচাৰ ধাৰণাটোৰ লগত জড়িত কোম্পানী বা মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ আচঁনিবোৰৰ পৰা প্ৰত্যাশা অধিক বৃদ্ধি পাবলৈ ধৰিছে৷ কিন্তু সেই আকৰ্ষণে যদি বিনিয়োগকাৰীক পাহৰাই দিয়ে ইকুইটি বিনিয়োগত ভিন্নতাকৰণ বা ‘ডাইভাৰচিফিকেচন’ৰ প্ৰয়োজনীয়তা, তেন্তে আমি ক’ব পাৰো যে ব্যক্তিজন আশাবাদৰ পক্ষপাতত আক্রান্ত৷ নিপুন বিনিয়োগকাৰীয়ে সমগ্ৰ ইকুইটি বিনিয়োগৰ এটা সৰু অংশ এটা বিশেষ খণ্ডত বিনিয়োগ কৰি সেই খণ্ডটোৰ সুদিনত উপকৃত হ’বলৈ কৰা চেষ্টা আক্রমণাত্মক হ’লেও এটা উপযোগী কৌশল হ’ব পাৰে৷ কিন্তু গোটেই প্ৰক্রিয়াটো কেইবাখনো গাড়ী ষ্টাৰ্ট কৰি এই যাওঁ এই যাওঁ যেন কৰি থাকোতে সঠিক পূর্বানুমানেৰে আগতে যাব বুলি ভবাখনত জাঁপ মাৰি উঠা আৰু গাড়ীখন পৰৱৰ্তী বাছ ষ্টপত ৰখাৰ আগতেই জঁপিয়াই নমাৰ নিচিনা কথা৷ কাৰণ একো একোটা খণ্ডৰ সুদিন সদায় একে নাযায়৷ ৰাষ্ট্ৰীয় বা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থনৈতিক প্ৰেক্ষাপট সলনি হ’লে অধিকভাৱে উপকৃত হ’ব পৰা খণ্ডটোও সলনি হব পাৰে৷ সেয়ে সমগ্ৰ ইকুইটি বিনিয়োগৰ গৰিষ্ঠ অংশ যদি একোটা বিষয়কেন্দ্ৰিক অথবা খণ্ডকেন্দ্ৰিক হয় তেন্তে সেয়া কিন্তু বিপজ্জনকভাৱে আক্রমণাত্মক কৌশল৷

(২) নিজে কাম কৰা কোম্পানীটোৰ প্ৰতি এটা সহজাত আপোন ভাব সকলো মানুহৰে থাকে৷ তেনেদৰে থাকে কোম্পানীকেন্দ্ৰিক এক আশাবাদী মনোভাবো৷ কোম্পানীবোৰেও তেওঁলোকৰ শ্বেয়াৰ নিজৰ কৰ্মচাৰীক প্ৰদান কৰি কৰ্মচাৰীসকলৰ আনুগত্য বৃদ্ধি কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে৷ কিন্তু বিনিয়োগকাৰী হিচাপে এজন ব্যক্তিৰ বাবে তেওঁৰ সমগ্ৰ বা গৰিষ্ঠ পৰিমাণৰ ইকুইটি বিনিয়োগ যদি নিজে কাম কৰা কোম্পানীটোৰ হয় তেন্তে তেওঁৰ বিনিয়োগ অতি কেন্দ্ৰীভূত হৈ পৰে৷ পৃথিৱীৰ বহু বিনিয়োগকাৰী এনে কেন্দ্ৰীভূত বিনিয়োগত বিধ্বস্ত হোৱাৰ অলেখ উদাহৰণ আছে৷ বৰ্তমান চিনমোকাম নোহোৱা এসময়ৰ আমেৰিকাৰ অন্যতম শ্ৰেষ্ঠ কোম্পানী ‘এনৰন’ৰ কৰ্মচাৰীয়ে ভোগ কৰা কুফল আজিও সেই দেশৰ বিত্তীয় সজাগতামূলক লেখাসমূহত উদাহৰণ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে৷ এনৰনৰ ভালৰ দিনত সেই কোম্পানীৰ কৰ্মকৰ্তা আৰু কৰ্মচাৰীসকলৰ অৱসৰকালীন বিনিয়োগ হিচাপে পছন্দৰ শ্বেয়াৰ আছিল এনৰনেই৷ কোম্পানীটো ধ্বংস হোৱাৰ সময়ত এনৰনৰ কৰ্মচাৰীসকলে অকল যে সংস্থাপনেই হেৰুৱালে তেনে নহয়, তেওঁলোকৰ অৱসৰ জীৱনৰ বাবে গভীৰ বিশ্বাসেৰে এনৰনৰ শ্বেয়াৰত কৰি যোৱা বিনিয়োগৰ ধনো সমুলঞ্চে হেৰুৱালে৷ আমেৰিকাৰ বহু বিত্তীয় পৰিকল্পনাকাৰীৰ উপদেশত মই দেখিছো যে তেওঁলোকে বিনিয়োগকাৰীক নিজে কাম কৰা কোম্পানীটোত বিনিয়োগ তেওঁলোকৰ মুঠ ইকুইটি বিনিয়োগৰ ১০ শতাংশতকৈ বেছি নকৰিবলৈ উপদেশ দিয়ে৷ যুক্তি সবল আৰু স্পষ্ট – কোম্পানীৰ উন্নতিৰ লগত তোমাৰ বৰ্তমান জড়িত৷ তোমাৰ ভৱিষ্যতো সেই কোম্পানীৰ ভাগ্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নকৰিবা৷

*****

(লেখাটো পূৰ্বে অসমীয়া প্ৰতিদিন কাকতত ২ এপ্ৰিল, ২০১৫ত প্ৰকাশ পাইছিল)

 

বিগত দুটামান খণ্ডত আমি ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বিষয়ে আলোচনা কৰি আহিছো। বিনিয়োগকাৰীয়ে ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ড একোটাত জমা কৰা টকাৰে ফাণ্ডটোৱে ক’ত ক’ত বিনিয়োগ কৰিব পাৰে তাৰ বিষয়ে কথা নাপাতিলে আমাৰ আলোচনা আধৰুৱা হৈ ৰ’ব। সেয়ে আজিৰ প্ৰসংগ – ডেট মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ কেইটামান উল্লেখযোগ্য বিনিয়োগ ক্ষেত্ৰৰ বিষয়ে।

‘ঘাটি বাজেট’ শব্দ যুগলৰ সৈতে কম বেছি পৰিমাণে আমি সকলোৱেই পৰিচিত। বিশেষকৈ চৰকাৰৰ বাজেট অধিৱেশনৰ আগে পিচে শব্দটোৱে যথেষ্ট গুৰুত্ব পায়। কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বাজেটত ঘাটিৰ  অৰ্থ হ’ল আয়তকৈ ব্যয়ৰ পৰিকল্পনা বেছি। চৰকাৰে ক’ৰ পৰা সেই ধনৰ যোগাৰ কৰিব ? নিশ্চিতভাৱে চৰকাৰে ইয়াৰ বাবে হয় টকা ছপা কৰিব লাগিব, নহয় ধাৰ কৰিব লাগিব। এই যে চৰকাৰে ধাৰলৈ বিচাৰিলে  টকা ধাৰ দিবলৈ সুযোগটো ওলায়, সেয়াই এজন বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে ঋণ সম্পদত বিনিয়োগ কৰাৰ বাবে আটাইতকৈ নিৰ্ভৰযোগ্য স্থান বুলি গণ্য কৰা হয়। চৰকাৰৰ হৈ ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে এই ঋণৰ নিলাম তথা সময়ত সুত আৰু মূল ঘূৰাই দিয়া কাম-কাজৰ দায়িত্ব লয়। এই ঋণসমূহ একোটা নিৰ্দিষ্ট কাল দৈৰ্ঘ্যৰ হোৱাৰ বাবে ইহঁতক ‘ডেটেড চিকিউৰিটিজ’ বুলিও কোৱা হয়।‘ডেটেড চিকিউৰিটিজ’ এবছৰৰ পৰা ৩০ বছৰপৰ্যন্ত দীঘলীয়া হ’ব পাৰে। এই ঋণ দ্ৰব্যসমূহকে ভাৰত চৰকাৰৰ বণ্ড  বা জি-চেক বণ্ড হিচাপে জনা যায়। ৰাজ্যিক চৰকাৰবোৰেও নিজৰ নিজৰ ঘাটি বাজেটৰ জোৰা মাৰিবলৈ এই পন্থা ল’ব পাৰে। এইবিলাকক তেতিয়া ষ্টেট ডেভেলপমেণ্ট লোন বোলা হয়। ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ যোগেদি পৰিচালিত হোৱা এই ঋণ দ্ৰব্যৰ কাল দৈৰ্ঘ্য ১০ বছৰৰ ভিতৰত হয়।

হ্ৰস্বম্যাদী প্ৰয়োজনবোৰ পূৰণ কৰিবলৈ ভাৰত চৰকাৰে ধাৰ কৰোতে যি বিত্তীয় দ্ৰব্যৰ সৃষ্টি হয় তাক ট্ৰেজাৰী বিল বুলি কোৱা হয়। এবছৰতকৈ কম সময়ৰ হয় এই দ্ৰব্যবোৰৰ কাল দৈৰ্ঘ্য। ৯১ দিনীয়া, ১৮২ দিনীয়া আৰু ৩৬৪ দিনীয়া ট্ৰেজাৰী বিল বৰ্তমান ভাৰতত উপলব্ধ । এই দ্ৰব্যবোৰৰ নিলাম প্ৰক্ৰিয়াও ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে তদাৰক কৰে। ওপৰত উল্লেখ কৰা দীৰ্ঘম্যাদী ঋণ দ্ৰব্যৰ লগত এই ট্ৰেজাৰী বিলৰ এক উল্লেখযোগ্য পাৰ্থক্য হ’ল – সিবোৰত থকাৰ দৰে নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ অন্তৰে অন্তৰে নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণৰ সুত দিয়াৰ ব্যৱস্থা  ইয়াত নাথাকে। তাৰ বিপৰীতে কিনোতে ট্ৰেজাৰী বিল ৰেহাই মূল্যত পোৱা যায় আৰু কাল দৈৰ্ঘ্য শেষ হ’লে  ফেচ ভেল্যু বা লিখা মূল্যটো ঘূৰাই পায়। সেইবাবে এই চিকিউৰিটিবোৰক ‘জিৰ’ কুপন চিকিউৰিটিজ’ বুলিও কোৱা হয়। ইয়াৰ বাদেও ‘কেচ মেনেজমেণ্ট বিল’ নামৰ  আন এবিধ ঋণ দ্ৰব্যৰ জৰিয়তে ভাৰত চৰকাৰে কম দিনৰ বাবে লগা টকা যোগাৰ কৰে। যাৰ কাল দৈৰ্ঘ্য ৯১ দিনতকৈ কম হয়। এবাৰ নিলাম হোৱাৰ পাচত এই ঋণ সম্পদবোৰ বজাৰত কিনা-বেচা হয়।  ভাৰতীয় চেকেণ্ডাৰী মাৰ্কেটত আটাইতকৈ বেছি কিনা-বেচা হোৱা দ্ৰব্যই হ’ল ভাৰত চৰকাৰে ইছ্যু কৰা বিভিন্ন ঋণ দ্ৰব্যসমূহ।

ভাৰত চৰকাৰৰ বাদেও দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে ধাৰ বিচৰা সংস্থাসমূহ হ’ল ৰাজহুৱা খণ্ড আৰু ব্যক্তিগত খণ্ডৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহ। ৰাজহুৱা খণ্ডৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহক দিয়া ধাৰ ব্যক্তিগত খণ্ডৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহতকৈ কম ৰিস্কৰ বুলি গণ্য কৰা হয়। কাৰণ বিপদৰ সময়ত পিচত থিয় দিবলৈ চৰকাৰ আছে। সেই বাবেই সম-পৰ্যায়ৰ একোটা ব্যক্তিগত খণ্ডৰ প্ৰতিষ্ঠানে ল’ব খোজা  ঋণৰ বিপৰীতে ঘোষণা কৰা  সুতৰ প্ৰতিশ্ৰুতি ৰাজহুৱা খণ্ডৰ প্ৰতিষ্ঠানকৈ বেছি হ’বলৈ বাধ্য।

মুদ্ৰা বজাৰৰ দুবিধ উল্লেখযোগ্য ঋণ দ্ৰব্য হ’ল চাৰ্টিফিকেট অব্ ডিপ’জিট আৰু কমাৰ্চিয়েল পেপাৰ। সাধাৰণতে বেংকবোৰে হ্ৰস্বম্যাদী প্ৰয়োজন পূৰণ কৰিবলৈ চাৰ্টিফিকেট অব্ ডিপ’জিট ইছ্যু কৰে। যেতিয়া বেংকত গ্ৰাহকে  জমা কৰা ধনৰ পৰিমাণৰ  বিপৰীতে ঋণ বিচৰা সংখ্যাটো বেছি হয় তেতিয়া এই পদ্ধতিৰে বেংকে সাময়িকভাৱে প্ৰয়োজন হোৱা ধনৰ জোৰা মাৰে। সৰ্বনিম্ন ৭ দিনৰ পৰা ১ বছৰপৰ্যন্ত হ’ব পাৰে চাৰ্টিফিকেট অব্ ডিপ’জিটৰ কাল দৈৰ্ঘ্য। বেংকৰ বাদেও সৰ্বভাৰতীয় বিত্তীয় সংস্থাবোৰেও ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে নিৰ্ধাৰণ কৰি দিয়া সীমাৰ ভিতৰত চাৰ্টিফিকেট অব্ ডিপ’জিট ইছ্যু কৰিব পাৰে। এইবিলাকৰ কাল দৈৰ্ঘ্য এবছৰৰ পৰা ৩ বছৰপৰ্যন্ত হ’ব পাৰে। কমাৰ্চিয়েল পেপাৰ বা চমুকৈ চি পি হৈছে ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠান,  অনা-বেংকীয় সৰ্বভাৰতীয় বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানে কম সময়ৰ বাবে প্ৰয়োজন হোৱা টকা আহৰণ কৰিবলৈ ইছ্যু কৰা ঋণ পত্ৰ। অৱশ্যে যিকোনো ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানৰ কমাৰ্চিয়েল পেপাৰ ইছ্যু কৰাৰ অধিকাৰ নাই। নিৰ্দিষ্ট মানবিশিষ্ট হ’লেহে এই পদ্ধতিৰে ঋণ পত্ৰ ইছ্যু কৰি ধন সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে। তদুপৰি কোনো প্ৰতিষ্ঠিত ৰেটিং এজেন্সিৰ জৰিয়তে ক্ৰেডিট ৰেটিং কৰোৱাটো বাধ্যতামূলক। সেই ৰেটিঙত প্ৰয়োজনীয় স্থান নাপালেও কমাৰ্চিয়েল পেপাৰ ইছ্যু কৰিব নোৱাৰে।

ক’লেটাৰেলাইজড ব’ৰ’য়িং এণ্ড লেণ্ডিং অবলিগেচনছ (Collateralized Borrowing and Lending Obligations ), চমুকৈ চি বি এল অ’  হৈছে মুদ্ৰা বজাৰৰ অন্য এবিধ বিত্তীয় দ্ৰব্য। ইয়াত চৰকাৰী চিকিউৰিটি বন্ধকৰ বিপৰীতে কম সময়ৰ বাবে ঋণ দিয়া-লোৱা হয়। চি বি এল অ’ দ্ৰব্যৰ সৰ্বোচ্চ কাল দৈৰ্ঘ্য এবছৰ। ক্লিয়েৰিং কৰ্প’ৰেচন অৱ ইণ্ডিয়া লিমিটেড, চমুকৈ চি চি আই এল হৈছে এই দ্ৰব্যবিধৰ প্ৰস্তুতকৰ্তা।

***********