কিমান পৰিমাণৰ জীৱন বীমা থকাটো আপোনাৰ বাবে জৰুৰী? এই সাধাৰণ প্ৰশ্নটোৰ উত্তৰৰ সন্ধান কেতিয়াবা কৰিছেনে? যদিহে আপুনি আপোনাৰ পৰিয়ালটোৰ মুখ্য আয় কৰোতা, তেন্তে এই প্ৰশ্নটোৰ উত্তৰ সন্ধানৰ সদিচ্ছাত লুকাই আছে আপোনাৰ নিজৰ পৰিয়ালটোৰ প্ৰতি থকা ভালপোৱা আৰু দায়িত্ব পালনৰ সচেতনতা৷ এটা কথা প্ৰথমেই স্পষ্ট হৈ লোৱা ভাল যে প্ৰকৃত জীৱন বীমাৰ উদ্দেশ্য নিজৰ জীৱনকালত ভোগ কৰিবলৈ নহয়৷ ই হ’ল আপোনাৰ অবৰ্তমানত আপোনাৰ পৰিয়ালটোক আৰ্থিক নিৰাপত্তা দিবলৈ প্ৰবৰ্তন হোৱা আঁচনি৷ এতেকে আপোনাৰ অকাল মৃত্যুত কিমান টকাই আপোনাৰ পৰিয়ালটোৰ বৰ্তমান আৰু ভৱিষ্যতৰ আৰ্থিক প্ৰয়োজনসমূহ পূৰণ কৰিব পাৰিব সেইটোৱেই হৈছে জীৱন বীমাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰাথমিক আৰু মূল অংক৷ অৰ্থাৎ এইক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব পাব লগা প্ৰশ্নটো হ’ল – কিমান অংকৰ টকাৰ নিশ্চিতি (Sum Assured) জীৱন বীমাৰ জৰিয়তে লোৱাৰ প্ৰয়োজন আপোনাৰ আছে? সেই বিশেষ সংখ্যাটো নিৰ্ধাৰণৰ বাবে তিনিটা পদ্ধতিৰ সহায় আমি ল’ব পাৰো৷ এইখিনিতে এজন মানুহক উদাহৰণ হিচাপে লৈ ল’লে পদ্ধতিকেইটা বুজিবলৈ আমাৰ বেছি ভাল হ’ব৷ সেয়ে উৎপল শইকীয়াৰ কথাকে ধৰক৷ বয়স ৩৫৷ ব্যক্তিগত খণ্ডৰ চাকৰিয়াল৷ পত্নী ঊষা শইকীয়া (৩০) এগৰাকী গৃহিণী৷ তেওঁলোকৰ একমাত্ৰ সন্তান অনিৰ্বাণৰ বয়স ৫ উৎপল শইকীয়াৰ বাৰ্ষিক দৰমহা ৬ লাখ৷ বিনিয়োগ, ঋণ আৰু জীৱন বীমাৰ ক্ষেত্ৰত উৎপল শইকীয়াৰ আজিৰ দিনটোত স্থিতি :- ই পি এফ – ৩ লাখ, পি পি এফ – ২ লাখ, ইকুইটি মিউচুৱেল ফাণ্ড – ৫ লাখ, গৃহ ঋণ – ২০ লাখ আৰু জীৱন বীমাৰ নিশ্চিতি ১০ লাখ৷
(১) মোটামুটি ধৰণৰ ব্যৱহাৰিক পদ্ধতি (Thumb Rule): পদ্ধতিটো একেবাৰে সহজ৷ সংখ্যা বা গণিতৰ বিশেষ জটিলতালৈ নগৈ এই পদ্ধতিত ঘৰখনৰ মূল উপাৰ্জন কৰোতাজনৰ বছৰেকীয়া আয়ৰ ৮ বা ১০ গুণ টকাৰ সমান জীৱন বীমা থকাটো জৰুৰী বুলি গণ্য কৰা হয়৷ আমাৰ উৎপল শইকীয়াৰ ক্ষেত্ৰত এই সংখ্যা হ’ব ৬ লাখ × ৮ = ৪৮ লাখ বা ৬ লাখ × ১০= ৬০ লাখ টকা৷ যদি সেই সংখ্যাটো ৬০ লাখ বুলি ধৰা হয় আৰু তেখেতৰ বৰ্তমানে থকা ১০ লাখ জীৱন বীমা তাৰ পৰা বিয়োগ কৰা হয়, তেন্তে আৰু কৰিবলৈ বাকী থকা জীৱন বীমাৰ সংখ্যাটো হ’ব ৬০ – ১০= ৫০ লাখ টকা৷
(২) মানৱ জীৱন মূল্যায়ন পদ্ধতি (Human Life Value Method): প্ৰত্যেক মানুহৰ জীৱনৰ এক অৰ্থনৈতিক মূল্য আছে৷ উৎপল শইকীয়াৰ জীৱনটোও তেখেতৰ ঘৰখনৰ কাৰণে এটা অৰ্থনৈতিক গুৰুত্ব থকা সম্পদ৷ চাকৰিকাল শেষ নোহোৱাপৰ্যন্ত শইকীয়াই যি ঘটিব তাৰে বুজন অংশই হ’ব তেখেতৰ ঘৰখনৰ কাৰণে (নিজৰ বাবে কৰা খৰচখিনি বাদ দিয়াৰ পিচত)৷ এতিয়া কিবা কাৰণত যদি শইকীয়াৰ অকাল মৃত্যু হয, তেন্তে ঘৰখনৰ বাবে ভৱিষ্যতৰ সেই আয়বোৰৰ বাট বন্ধ হ’ব৷ এতিয়া কথা হ’ল শইকীয়াৰ ব্যক্তিগত প্ৰয়োজনৰ খৰচখিনি বাদ দিয়াৰ পিচত চাকৰিকালৰ শেষলৈকে যিমান টকা ঘৰখনৰ বাবে আয় কৰিলেহেঁতেন তাৰ বৰ্তমান মূল্য কিমান? কথাটো এনেকৈয়ো সুধ্বি পাৰি যে আজিৰ দিনত একেলগে মুঠকৈ কিমান টকাৰ সমান হ’ব শইকীয়াই ভৱিষ্যতে প্ৰতিবছৰে ঘৰখনৰ বাবে কৰা আয়সমূহ? মানৱ জীৱন মূল্যায়ন পদ্ধতিত এইটোৱেই অংক৷ ধৰা হওঁক, শইকীয়াৰ অৱসৰৰ বয়স ৬০ আৰু তেওঁৰ নিজৰ বাবে বৰ্তমান আয়ৰ ৩০ শতাংশ অৰ্থাৎ ১ লাখ ৮০ হেজাৰ টকা খৰচ কৰে৷ এতেকে শইকীয়াই ঘৰখনৰ বাবে কৰা বছৰেকীয়া উপাৰ্জন হ’ব ৪ লাখ ২০ হেজাৰ টকা৷ এতিয়া শইকীয়াৰ বাৰ্ষিক দৰমহা বৃদ্ধি ১০ শতাংশ বুলি ধৰিলে সমগ্ৰ তথ্যখিনিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ক’ব পাৰি যে অনাগত ২৫ বছৰত (৬০ – ৩৫) ঘৰখনৰ বাবে কৰিবলগা আয়ৰ বৰ্তমান মূল্য প্ৰায় ১ কোটি ২২ লাখ টকা৷ এতেকে এইটো পদ্ধতি অনুসৰি শইকীয়াই কিনিবলগীয়া অতিৰিক্ত জীৱন বীমাৰ নিশ্চিতি (Sum Assured) হ’ব ১ কোটি ১২ লাখ টকা৷
(৩) প্ৰয়োজন আধাৰিত বিশ্লেষণ পদ্ধতি (Need Based Analysis Method): আন দুটা পদ্ধতিতকৈ এইটোত গণনাৰ কাম বেছি৷ কাৰণ ইয়াত ঘৰখনৰ প্ৰত্যেকটো ভৱিষ্যতৰ প্ৰয়োজনক বিশ্লেষণ কৰি চাবলৈ যত্ন কৰা হয় আৰু তাৰ ভিত্তিত নিৰ্ণয় কৰা হয় মানুহজনৰ প্ৰকৃততে কিমান পৰিমাণৰ জীৱন বীমা থকাটো প্ৰয়োজন৷ উদাহৰণস্বৰূপে শইকীয়াৰ মৃত্যুৰ পিচত পত্নী ঊষা শইকীয়াৰ জীৱনকালত খৰচৰ বাবদ কিমান টকাৰ প্ৰয়োজন হ’ব , সন্তান অনিৰ্বাণৰ উচ্চ শিক্ষা আৰু বিয়া-বাৰুৰ কাৰণে কেনেদৰে সাজু হোৱাৰ কথা শইকীয়াই পৰিকল্পনা কৰিছে আদি কথাবোৰৰ বস্তুনিষ্ঠ বিশ্লেষণ তথা সিদ্ধান্তৰ প্ৰয়োজন৷ শইকীয়াৰ বৰ্তমান যি গৃহ ঋণ আছে, সিও সম পৰিমাণৰ বীমাৰ আবেষ্টনীত থকাটো আৱশ্যক৷ যাতে শইকীয়াৰ অকাল মৃত্যুত পৰিয়ালে ঋণৰ মাহেকীয়া কিস্তি পৰিশোধ কৰিব নোৱৰাৰ বাবে ঘৰটোৰ ওপৰত থকা অধিকাৰ হেৰুৱাবলগা নহয়৷ ধৰা হওক আজিৰ তাৰিখত উৎপল শইকীয়াৰ অবৰ্তমানত ঊষা শইকীয়াৰ গোটেই জীৱনটো চলি যাবলৈ প্ৰয়োজন হ’ব ৭৭ লাখ টকা অনিৰ্বাণৰ উচ্চ শিক্ষা তথা বিয়া-বাৰুৰ বাবদ প্ৰয়োজনীয় খৰচৰ বৰ্তমান মূল্য ১৫ লাখ টকা শইকীয়াৰ গৃহ ঋণ আছে ২০ লাখ টকা আৰু সমস্ত বিনিয়োগৰ আজিৰ তাৰিখত মূল্য ১০ লাখ টকা (৩ + ২ + ৫)৷ এতেকে তেওঁক সৰ্বমুঠ জীৱন বীমাৰ প্ৰয়োজন হ’ব – ৭৭ + ১৫ + ২০ – ১০ = এক কোটি দুই লাখ৷ সেয়ে শইকীয়াক অতিৰিক্ত ৯২ লাখ টকাৰ জীৱন বীমা কিনাৰ আৱশ্যক হ’ব ৷
এতিয়া আপোনাৰ নিজৰ বীমা পৰামৰ্শদাতাৰ লগত বিশদভাৱে আলোচনাত বহি থিৰাং কৰক আপোনাৰ বাবে লাগতিয়াল সংখ্যাটো কি? লগতে নাপাহৰিব জীৱন বীমাৰ বাবে আটাইতকৈ কম খৰচী পথটো হৈছে টাৰ্ম বীমা (Term Insurance) কিনা৷ টাৰ্ম বীমায়ে আপোনাক বীমা আৰু বিনিয়োগক পৃথকে ৰাখিবলৈ সুবিধা দিয়ে৷ যিটো ব্যক্তিগত বীমা আৰু বিনিয়োগক সুচাৰুৰূপে ব্যৱস্থাপনা কৰাৰ বাবে সৰ্বোত্তম পন্থা৷ বীমা কোম্পানীটো নিৰ্বাচন কৰোতে কোম্পানীটোৰ দাবী নিস্পত্তিৰ হাৰ (Claim Settlement Ratio)লৈ চকু দিয়ক আৰু অন্য বীমা কোম্পানীৰ লগত তুলনা কৰক৷ যিমানে এই হাৰ উচ্চ হ’ব বীমা কিনোতাজনৰ বাবে সিমানে মংগল৷ প্ৰিমিয়াম কম হ’লে ভাল৷ কিন্তু ই বীমা কিনাৰ প্ৰাথমিক চৰ্ত নহয়৷
(বিঃ দ্ৰঃ- ঊষা শইকীয়াৰ মৃত্যুপৰ্যন্ত খৰচৰ হিচাপ কৰোতে গ্ৰহণ কৰা ধাৰণাকেইটা হৈছে – ঊষা শইকীয়াৰ জীৱনকাল ৮০ বছৰ৷ প্ৰয়োজনীয় খৰচ মাহে ২০ হেজাৰ টকা৷ বছৰি ৮ শতাংশ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰত খৰচ বৃদ্ধি পাব আৰু বিনিয়োগৰ পৰা ১০ শতাংশ হাৰত ফল লাভ কৰিব৷ উৎপল শইকীয়াৰ মৃত্যুৰ পিচত ঘৰখনে কোম্পানীৰ পৰা একো সহায় নাপাব)
*****
(লেখাটো পূৰ্বে অসমীয়া প্ৰতিদিন কাকতত ২৮ চেপ্তেম্বৰ ২০১৩ তাৰিখে প্ৰকাশ পাইছিল)
আৰু কেইটামান মনত ৰাখিবলগীয়া এক্সক্লুজন –
বীমা হ’ল এনে এক ৰিস্ক ব্যৱস্থাপনা, য’ত আকস্মিকভাৱে অনিশ্চয়তাৰে ভৰা পৰিবেশ এটাৰ মাজত লোকচান হ’লে তাৰ সম্পূৰ্ণ অথবা আংশিক আৰ্থিক ক্ষতিপূৰণ পাব পাৰি৷ ‘অনিশ্চয়তা’ শব্দটোৰ এইখিনিতে যথেষ্ট গুৰুত্ব আছে৷ আনকি বীমাৰ প্ৰিমিয়াম নিৰ্ধাৰণ কৰোতেও এই অনিশ্চয়তা কোন পৰ্যায়ৰ তাক পৰ্যালোচনা কৰা হয়৷ লোকচান যদি নিশ্চিতেই, তেন্তে কোন কোম্পানীয়েনো সৰু প্ৰিমিয়াম এটাৰ বিনিময়ত বীমাৰ বেষ্টনী দিবলৈ যাব? উদাহৰণস্বৰূপে দুৰাৰোগ্য ব্যাধিত আক্রান্ত হৈ মৃত্যুৰ ক্ষণ গণা ব্যক্তি এজনক কোনো কোম্পানীয়েই বীমা নেবেচিব৷ ঠিক একেদৰে ইচ্ছাকৃতভাৱে তিনি মহলীয়া ঘৰৰ ওপৰৰ পৰা জঁপিয়াই আঘাতপ্ৰাপ্ত হ’লে স্বাস্থ্য বীমা কোম্পানীয়ে ধন আদায় দিব নিবিচাৰিব৷ স্বাস্থ্য বীমা আঁচনি এখনত সোমাই থকা সকলো গ্ৰাহকৰ উমৈহতীয়া স্বাৰ্থ তথা কোম্পানীৰ লাভৰ কথা বিবেচনা কৰিয়েই আঁচনিখনত এনে কিছুমান চৰ্ত দিয়া থাকে যাতে কোনেও অতিৰিক্তভাৱে উপকৃত হ’বলৈ চেষ্টা কৰিব নোৱাৰে৷ এই চৰ্তসমূহক এক্সক্লুজন(Exclusion) বা বৰ্জন বোলা হয়৷ কি কাৰণত, কেনে পৰিস্থিতিত স্বাস্থ্য বীমাৰ ধন আদায় দিয়া নহ’ব সেই বিষয়ে লিখা থাকে এই এক্সকুজন শিতানটোত৷ বেলেগ বেলেগ কোম্পানীৰ ক্ষেত্ৰত অলপ বেলেগ হ’ব পাৰে চৰ্তসমূহ৷ সেয়ে কি পাম তাক চোৱাৰ লগতে কি কি নাপাম তাক জানিবলৈ এই শিতানটো প্ৰত্যেকজন বীমা ক্রয় কৰোতা বা কৰিব খোজা ব্যক্তিয়ে এবাৰ পঢ়া উচিত৷ আলোচনাটো আগবঢ়াই নিয়াৰ স্বাৰ্থত বৰ্তমান বজাৰত চলি থকা আঁচনি এখনৰ এক্সক্লুজন শিতানটোক কেন্দ্ৰ কৰিয়েই আগবাঢ়িম৷ আপোনাৰ আঁচনিখনৰ সৈতে সম্পূৰ্ণ একে নহ’লেও প্ৰায় ৯০ শতাংশ মিল থকাৰ সম্ভাৱনা প্ৰবল৷
একক স্বাস্থ্য বীমা আঁচনি নে ফেমিলী ফ্ল’টাৰ আঁচনিঃ– পৰিয়ালক স্বাস্থ্য বীমাৰ বেষ্টনীত ৰাখিবলৈ যাওঁতে আপুনি ল’বলগীয়া হোৱা এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত হৈছে – পৰিয়ালৰ প্ৰতিজন সদস্যৰ কাৰণে একোখনকৈ একক স্বাস্থ্য বীমা আঁচনি ক্রয় কৰিব নে এখন ফেমিলী ফ্ল’টাৰ আঁচনি কিনিব? কোনখন আঁচনি আপোনাৰ বাবে যথাযথ? প্ৰথমে চাওঁ আহক একক স্বাস্থ্য বীমা আঁচনি মানেনো কি? নামটোৱে নিৰ্দেশ কৰাৰ দৰে এই আঁচনিৰ জৰিয়তে মাত্ৰ এজন ব্যক্তিয়ে স্বাস্থ্য বীমা কৰাব পাৰে৷ একক স্বাস্থ্য বীমা আঁচনি এখনত ক’ভাৰ বা বেষ্টনী ৫ লাখ টকা থকা মানে বীমা ক্রয় কৰা ব্যক্তিজনে সেই বছৰটোত চিকিৎসা সেৱা ল’বলগীয়া হ’লে চৰ্ত অনুযায়ী কৰা চুক্তিমতে বীমা কোম্পানীয়ে ৫ লাখ টকাপৰ্যন্ত খৰচ বহন কৰিব৷ ইয়াৰ বিপৰীতে ফেমিলী ফ্ল’টাৰত এটা পৰিয়ালৰ একাধিক ব্যক্তি আঁচনিখনত সোমাই থাকিব পাৰে৷ অৱশ্যে এইক্ষেত্ৰত পৰিয়াল বুলিলে পতি,পত্নী আৰু সন্তানতে সীমাবদ্ধ৷ পতি,পত্নী আৰু দুই সন্তানৰ চাৰিজনীয়া পৰিয়াল এটাই ৫ লাখ টকাৰ ফেমিলী ফ্ল’টাৰ আঁচনি এখন ক্রয় কৰা মানে পৰিয়ালটোৰ যিকোনো এজন বা একাধিক সদস্যই সেই বৰ্ষটোত চৰ্ত অনুযায়ী কৰা চুক্তিমতে সৰ্বমুঠ ৫ লাখ টকাপৰ্যন্ত চিকিৎসা খৰচ আদায় পাব৷ কিন্তু বীমা বেষ্টনীত থকা পৰিয়ালৰ এজন ব্যক্তিৰ বাবে যদি চিকিৎসা খৰচৰ নামত বছৰৰ মাজভাগতে ৫ লাখ টকা বীমা কোম্পানীৰ পৰা আদায় কৰা হয় তেন্তে পলিচীখনত পুনঃপ্ৰতিষ্ঠাপন বা ৰি-ইনষ্টেট(এই বিষয়ে পিচত বহলাই লেখিম)ৰ সুবিধা নাথাকিলে বাকী সদস্যসকল বছৰটোৰ বাকীখিনি সময় বীমাহীন হৈ ৰ’ব৷
দুৰ্ঘটনা বা অসুস্থতাৰ বাবে নিজক নাইবা ঘৰৰ আন কোনো সদস্যক চিকিৎসালয়ত ভৰ্তি কৰিবলগা কেতিয়াবা হৈছেনে? চিকিৎসালয়ত ভৰ্তি কৰি উঠি চিকিৎসাৰ সম্ভাব্য ব্যয়ৰ কথা শুনোতেও যদি চিন্তিত হোৱাৰ পৰিবৰ্তে ৰোগীয়ে সুচিকিৎসা পোৱাৰ বন্দৱস্ত কৰাত ব্যস্ত হৈ থাকিব পাৰিছে, তেনেহ’লে আপুনি ভাগ্যৱান৷ ইয়াৰ বাবে হয় আপোনাৰ লাগ বুলিলে পোৱাকৈ যথেষ্ট টকা থাকিব লাগিব, নহয় এটা উপযোগী স্বাস্থ্য বীমা আঁচনিৰে ৰোগীজন পৰিবেষ্টিত হৈ থাকিব লাগিব৷ দুৰ্ভাগ্যক্রমে যদিহে ইয়াৰ এটাও নাই তেন্তে আপোনাৰ আন লক্ষ্যলৈ বুলি সাঁচি থোৱা জমা ধন অকালতে ভাঙিবলগা হ’ব পাৰে৷ নতুবা তৎকালীনভাৱে আনৰ ওচৰত হাত পাতিবলগীয়া অৱস্থা এটাৰ সম্ভাৱনা নুই কৰিব নোৱাৰি৷